شهرسازی دغدغه زیست‌محیطی می‌خواهد

فرایند تدوین برنامه جامع شهر اصفهان با رویکرد نوین با مشارکت سهام داران بخش عمومی، خصوصی، جامعه مدنی و... آغاز شده است و در این مسیر جلسات مختلفی در  ارتباط با موضوعات شهری همچون گردشگری، حمل و نقل، بازرگانی، آب و... برگزار خواهد شد. در همین راستا شانزدهمین جلسه گروه کانونی با موضوع محیط زیست (هوا) برگزار شد. در حاشیه این برنامه،  احسان مالکی پور،کارشناس مرکز پژوهش های شورای شهر با بیان اینکه شهر اصفهان اولین کلان‌شهری است که به عنوان پایلوت تغییر رویکرد نظام برنامه ریزی شهری کشور انتخاب شده است، گفت: این مسیر از دوره قبل شورا آغاز و در این دوره نیز با قوت تمام پیگیری شده است. او با اشاره به اهداف تدوین برنامه جامع شهر اصفهان با رویکرد نوین، افزود: سیاست‌گذاری توسعه شهر برای سال‌های پیش رو، اجماع سازی برای چشم انداز آینده شهر از طریق مشارکت همگانی و همچنین تقویت برند شهری اصفهان در حوزه شهرسازی اصفهان از جمله اهدافی است که طرح جامع شهر اصفهان با رویکرد نوین براساس آن شکل گرفته است. مالکی پور در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به ویژگی‌های رویکرد نوین برنامه جامع شهر، تصریح کرد: مشارکت محوری، مشکل سویی و تمرکز بر مشکلات کلیدی اصفهان و پرهیز از رویکردهای ایدئال گرایانه که باعث دوری از واقعیت می شود، فضایی بودن (به این معنا که طرح های قبلی، صرفا خروجی کالبدی داشتند؛ درحالی‌که مطالعات در ابعاد مختلف، صورت می‌گرفت. اما در این برنامه در ابعاد مختلف در مسائل مختلف راهکار ارائه خواهیم کرد) و همچنین راهبردی بودن و توجه به آینده و اهمیت به شهر و نقاط پیرامونی از جمله ویژگی های این طرح است. او با بیان اینکه اکنون به دنبال شناسایی مشکلات هستیم، تصریح کرد: این کار از دو طریق صورت می‌پذیرد؛ اول، با تشکیل جلساتی که زنان، سالمندان، کارمندان و سایر اقشار در آن حضور دارند و دوم با تشکیل جلساتی که جنبه تخصصی دارد و کارشناسان در آن حضور پیدا می کنند. پس از آن، خروجی این جلسات به کمیسیون های تخصصی شورای شهر منتقل می شود. کمیسیون‌ها به بررسی و تحقیق روی این مشکلات می پردازند و ریشه های آن را شناسایی می‌کنند و براساس آنها راهکارهای مختلف پیشنهاد می‌شود. تجمیع این راهکارها در رویداد بزرگ‌تری به نام جهان‌نما صورت می گیرد و نهایتا با شناخت و تحلیل، بخش تشخیص برنامه جامع انجام می‌شود. در ادامه این برنامه رضا آرتیدار، رئیس گروه محیط زیست شرکت مشاوران نقش‌جهان، کارشناس ارشد اقلیم و مسئول کمیسیون محیط زیست طرح جامع با بیان اینکه پدیده های جوی و فرایندهای آب و هوایی که موجب تغییر در زیست‌بوم شهر منطقه اصفهان شده و باعث بروز مشکل در سیستم شهری و شرایط خرده اقلیمی محیط شهر و کاهش رفاه و آسایش شهروندان است؛ مصداق آن نیز تغییرات خرده اقلیم و گرمایش هوا که سیمای معماری بومی و نحوه خنک کردن محیط در فضاهای باز و بسته را مختل کرده که با افزایش هزینه های انرژی سرمایش محیط توام می شود و  خود باعث بالا رفتن تراز مصرف انرژی از سوی دستگاه های خنک کننده خواهد بود.آرتیدار با اشاره به آلودگی هوا و پیامدهای محیط زیستی آن بیان کرد: بیابان زایی، ریزگردها، گرد و غبار شهر، وارونگی دمایی، تغییرات خرده اقلیمی در سطح شهر و کانون های متاثر از جزایر حرارتی از جمله پیامدهای آلودگی هواست. همچنین آلودگی هوا می تواند موجب آلودگی بصری، آب و خاک شود و بر پدیده وارونگی نیز اثر منفی بگذارد. به گفته این کارشناس، یکی دیگر از مباحثی که می تواند در طرح جامع شهری مورد توجه قرار گیرد، اقلیم و گردشگری است؛ برای مثال، اینکه اصفهان چه زمانی برای ورود گردشگران مـناسب است و از دلپذیری کامل برخوردار. همچنین مباحث دیگری مثل اقلیم و معماری (تغییرات در سیمای کالبدی شهر و ضوابط ومعیارهای اقلیمی) و اقلیم و محیط زیست (آلودگی های محیطی و اثرات آب و هوایی و نظارت و پایش های محیط زیست)،از جمله نکات دیگری است که در این طرح می توان به آن پرداخت. در ادامه این برنامه، نماینده معاونت خدمات شهری شهرداری اصفهان با بیان اینکه اقدامات مطلوبی برای تصفیه پساب به منظور استفاده در آبیاری فضای سبز انجام شده است، گفت: این مسئله باعث شده تا به آب پایدار دست پیدا کنیم. صلاح الدین شوشتری در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به اینکه کشاورزی همچنان با روش سنتی و به صورت آبیاری غرقابی انجام می شود، بیان کرد: این درحالی است که شهرسازی می‌تواند نگاه مهندسی‌تری به محیط‌های شهری، فضاهای سبز در حاشیه شهر و اراضی کشاورزی داشته باشد. نبود دیدگاه مناسب در شهرسازی نسبت به فعالیت‌های کشاورزی و همچنین فعالیت های مستقر در شهر و وجود تراکم فروشی و درآمدهای ناپایدار موجب خسران بخش کشاورزی و شهر شده است؛ بنابراین ضرورت حفظ باغات بنا به دلایل زیست محیطی و طرح و منظر و سیمای شهر باید مورد توجه قرار گیرد.«سونا کبریایی‌زاده»، نماینده مدیریت پژوهش معاونت برنامه‌ریزی شهرداری اصفهان نیز در ادامه گفت: کم بودن سهم ذخیره زمین برای خدمات عمومی در سطح محلات و امکان سنجی برای آینده زمین های کشاورزی، تفکیک کشاورزی از فضای سبز، محدودیت در آزادســازی اراضـــی مــادی‌هــا،  اجبار به تأمین زمین برای برخی از زیرساخت‌های شهری، جبران کمبودها و تامین زیرساخت ها و تجهیزات شهری و همچنین از میان رفتن اراضی کشاورزی از جمله مباحثی هستند که در این طرح باید مورد اهتمام و توجه قرار گیرند. «الهام یوسفی»، نماینده معاونت برنامه‌ریزی و توسعه سرمایه انسانی شهرداری اصفهان نیز در ادامه برنامه به ذکر مشکلاتی در این زمینه پرداخت و گفت: اتلاف آب در بخش کشاورزی و همچنین عدم حمایت از کشاورزان و پرداخت نکردن خسارت به آنها، رعایت نکردن الگوی کشت و کشت محصولات مختلف بدون توجه به اقلیم منطقه باعث به وجود آمدن معضلات زیادی در این عرصه شده است؛ بنابراین رفع این مشکلات، نیازمند  تحلیل شبکه ای است. «سید سلمان قاضی‌عسگر»، معاون سازمان ساماندهی مشاغل شهری و فراورده‌های کشاورزی شهرداری اصفهان نیز گفت: برای ساماندهی کارگاه‌های ریسندگی و بافندگی خیابان گاز و محله کردآباد، سال ۸۷ قطعه زمینی در شرق اصفهان تملک شده است. همچنین در ارغوانیه ۱۲ هکتار زمین برای راه اندازی باغ تندرستی به منظور ساماندهی پرنده‌فروشان خیابان عطار نیشابوری، بازار گل و گیاه همدانیان و ماهیان زینتی در نظر گرفته شده و این باغ درحال احداث است.به گفته قاضی عسگر، 30واحد صنفی ذبحی باید از سطح شهر جمع‌آوری شود. البته برای ساماندهی این واحدها دو هزار متر مربع زمین در ارغوانیه در نظر گرفته شده تا انتقال آنها صورت گیرد.به گفته او،ساماندهی مشاغل مزاحم برای زیست‌پذیری شهر مورد توجه سازمان ساماندهی مشاغل شهری شهرداری اصفهان است. البته در بررسی رابطه بین افزایش جمعیت در شهر اصفهان و مصرف آب شرب به این نتیجه رسیدیم که بخش کشاورزی در شمال و غرب اصفهان و مجموعه شهری اصفهان بیشترین مصرف آب های زیرزمینی را دارد، زیرا بهره‌ وری نادرستی از آب انجام می‌شود.

اهمیت توجه به جایگزین کردن کشت های مشابه
رحمت الله زمانی، نماینده سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان در همین رابطه بابیان اینکه هر گیاهی در اقلیم متناسب با خود رشد می کند، گفت: برای مثال در اصفهان به دلیل مساعد نبودن اقلیم، نمی توان خرما کاشت. اصفهان کشت‌های مخصوص به خود را دارد، اما دلایل متعددی باعث تغییر الگوی کشت شده است و باید آن کشت را با کشت های مشابه جایگزین کرد. زمانی در بخش دیگری از سخنانش، بیان کرد: مطالعات و بررسی کشت‌های جایگزین در اولویت سازمان جهاد کشاورزی قرار دارد. محمود قهرمانی، رئیس محیط زیست شهرستان اصفهان نیز در ادامه با بیان نکات مهمی که در تدوین طرح جامع شهری باید مورد توجه قرار گیرد، گفت: توجه به صنایع آلاینده و مزاحمی که در محدوده شهر اصفهان مستقر هستند؛ از طلاسازی‌ها گرفته تا ریخته گری ها و همچنین صنایعی که به صورت غیراصولی در اطراف شهر اصفهان درحال فعالیت هستند؛ مثل کوره‌های آجر پــزی و تـامــیــن زیــرساخت‌های حمل‌ونقل پاک ضرورت دارد. قهرمانی ادامه داد: ممنوعیت استقرار صنایع در شعاع 50 کیلومتری اصفهان،  لزوم جانمایی شهرک‌های تخصصی، سنجش آلودگی هوا  و بارگذاری جدید  روی مراکز جمعیتی اصفهان که مدام در حال اضافه شدن است نیز از جمله موضوعاتی بوده که باید در طرح جامع شهری مورد توجه قرار گیرد. علاوه براین، توجه به جریان دائمی آب که بر آب و هوای اصفهان کاملا تاثیرگذار است نیز  ضروری است.

زاینده رود باید جاری باشد
محمد کوشافر، فعال محیط زیست و عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی اصفهان نیز در ادامه با طرح این مبحث که باید مشخص شود شهر ظرفیت و گنجایش چند خودرو  را دارد، گفت: اما موضوع مهم بعدی، زاینده رود است که اکنون جاری است، اما در آینده معلوم نیست که آب داشته باشد یا نه؟ اما همین نبود آب، باعث آلودگی هوا می‌شود. براساس تحقیقاتی که انجام شده، میزان فلزات سنگین در زاینده‌رود از حد استاندارد بالاتر است. به خاطر همین هم در زمان گرد و غبار خیلی راحت می‌تواند مردم را تحت تاثیر قرار دهد. او افزود: نکته دیگری که در تدوین این طرح باید مورد توجه قرار گیرد، الگوی فضای سبز شهری است. الگویی که ظاهرا مبتنی بر زیبایی شهری است، اما باید یک پالایندگی نیز بر آن اضافه شود تا بتواند هوای شهر را پالایش کند. تبدیل منبع انرژی از فسیلی به خورشیدی نیز از دیگر مباحث حائز اهمیت در این طرح است. بابک صادقیان، رئیس اداره امور آزمایشگاه‌های اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان نیز در این رابطه با بیان اینکه در یک دهه اخیر برنامه‌های زیادی برای مقابله با آلودگی هوا از سوی نهادها و مسئولان مختلف تدوین شــده است، گــفـت: درحالی‌که هیچ کدام از این برنامه ها یا به طور کل اجرا نشده اند یا در نیمه راه متوقف شده اند. او ادامه داد: سه دهه از اولین برنامه جامع کاهش آلودگی هوا گذشته است و جالب اینکه یک بخش عمده ای از وظایف به حوزه شهری برمی گردد. اما مروری بر این وظایف نشان می دهد که آنها یا ناقص انجام شده اند یا اینکه مدیر اصلا در این رابطه دغدغه نداشته است و همین هم باعث شده تا برنامه متوقف شود. صادقیان بیان کرد: براساس مطالعات، مناطقی که 20 درصد ایام سال حالت آرام و پایدار داشته باشند، به هیچ عنوان برای بارگذاری توصیه نمی شوند. آمار نشان می دهد، اصفهان در تابستان بین 60 تا 65 درصد شرایطش به این گونه است و در سه ماه ما بین زمستان و تابستان این درصد به بالای 75 درصد می رسد. این موضوع باعث تشدید آلودگی هوا می شود.