شهید می‌دادیم تا شهیدی در منطقه نماند

سمیه مصور / خبرنگار

در طول دوران هشت ساله جنگ تحمیلی مجموعه‌های زیادی در پشت جبهه و نیز در داخل عرصه رزم در حمایت و کمک به پشتیبانی جنگ و صحنه نبرد پای کار آمدند تا در مسیر حرکتی رزمندگان در دفاع از وطن خللی ایجاد نشود. تعاون رزم یکی از همان مجموعه‌هاست که در همان سال‌های ابتدایی جنگ برای انجام کارهای مکاتباتی و مستند کردن سابقه رزمندگان و صدور کارت و پلاک و تحویل گرفتن ساک و وسایل در نیروها ‌در صورت شهادت شکل گرفت تا به صورت سازمان یافته علاوه بر این امور، مباحث حقوقی و حقیقی رزمندگان را پیگیری کند. نقش کلیدی و انکار ناپذیر این مجموعه که عرصه فعالیتش به سال‌های پس از جنگ نیز کشیده شده است، ما را بر آن داشت تا در گفت وگویی صمیمانه با «عباسعلی سلطانیان»، یکی از نیروهای واحد تعاون لشکر امام حسین (ع)، مسئله تعاون و پیگیری مسائل مربوط به شهدا و تفحص شهدا را بررسی کنیم. سلطانیان که  یکی از رزمندگان قدیمی‌لشکر امام حسین (ع) محسوب می‌شود و سابقه همراهی با شهید بروجردی در درگیری‌های کردستان را نیز در کارنامه خود دارد، معتقد است در آن سال‌های حماسه دفاع فقط در مواجهه مستقیم و نزدیک با دشمن تعریف نشده بود.

موافقید گفت وگو را با ضرورت تشکیل واحد تعاون در سپاه شروع کنیم؟

در اوایل جنگ مسائلی به نام جاماندن شهدا در منطقه و مفقودان وجود نداشت، اما به مرور با شکل‌گیری عملیات‌ها، موضوع ساماندهی رزمندگان و جمع آوری اطلاعات آنها‌ و همچنین انتقال پیکر شهدا خود را نشان داد، از این رو واحدی  به نام  تعاون شکل گرفت که در پشت جبهه و در خود جبهه فعالیت‌های مختلف و گسترده‌ای را قبل، حین و بعد از عملیات انجام می‌داد. ماجرای شکل‌گیری واحد تعاون در لشکر امام حسین ( علیه السلام) هم به سال 1361 و بعد از عملیات فتح‌المبین بر می‌گردد که به تعدادی از بچه‌ها ‌گفته شد که شهدای به جا مانده از عملیات چزابه راکه دو ماه قبل از این عملیات انجام شده بود، به عقب بیاورند. بعد از این انتقال بود که ساختار تعاون در لشکر امام حسین (علیه السلام) که البته آن زمان تیپ امام حسین( علیه السلام) بود، ایجاد شد.

از فعالیت‌های واحد تعاون در آن سال‌ها ‌بگویید.

واحد تعاون فعالیت‌هایی مانند صدور پلاک، رسیدگی به امور رزمندگان، نگهداری ساک رزمندگان، تمام امور ارسال، مراسلات پستی و ارتباطات تلفنی و تلگرافی رزمندگان را انجام می‌داد. شب عملیات، تمام وسایل رزمندگان تحویل تعاون گردان می‌شد و وسایل هر فرد داخل نایلونی قرار می‌گرفت و نام فرد روی آن ثبت می‌شد تا بعد از عملیات به آنها ‌تحویل شود. بعد از عملیات، رزمندگانی که سالم بودند، خودشان وسایلشان را تحویل می‌گرفتند و افرادی که شهید یا مجروح شده بودند، وسایلشان به شهرستان مناطق ارسال و در انباری نگهداری می‌شد تا خانواده‌‏شان وسایل را  تحویل بگیرند. وسایل شهدا بعد از شهادتشان تحویل خانواده‌هایشان می‌شد. یک بخش از فعالیت‌های این واحد هم مربوط به کار انتقال مجروحان و شهدا به عقب، پیگیری انتقال شهدا و مجروحان و شناسایی شهدای مجهول‏‌الهویه بود. واحد تعاون با آغازعملیات  وارد کار می‌شد و در اولین زمان ممکن شروع به تخلیه شهدا می‌کرد تا شهیدی در منطقه جا نماند. در خیلی از جاها‌ واحد تعاون شهید می‌‌داد تا  بتواند شهدا را به عقب بیاورد.جمع آوری اطلاعات راجع به مفقودان هم با توجه به اطلاعاتی که از هم‌رزم‌های آنها‌ به‌دست می‌آوردیم صورت می‌گرفت؛ اینکه پیکر کدام یک از رزمندگان در منطقه مانده  یا اینکه محل شهادت آنها ‌کجاست و بعد بچه‌های تعاون آمار و اطلاعات به‌دست آمده را برای جست‌وجوهای بعدی در اختیار فرماندهی لشکر و مراکز مربوط قرار می‌دادند. جمع‌آوری اطلاعات راجع به رزمندگانی که به اسارت دشمن بعثی در آمده بودند هم بر عهده واحد تعاون بود که این جمع‌آوری از طریق ضبط صدای رزمندگان و تصاویر آنها  ‌که از شبکه‌های عراقی پخش می‌شد، صورت می‌گرفت.

سرکشی به خانواده شهدا هم در دستور کار واحد تعاون قرار داشت؟

تعاون یک بخش جدا برای این کار  در شهرستان‌ها‌در نظر گرفته بود  که وظیفه سرکشی از خانواده رزمندگان، شهدا و ایثارگران را برعهده داشت و به آنها ‌کمک‌های مختلف مالی و آذوقه‏‌ای می‌کرد تا این خانواده‌ها ‌احساس تنهایی نکنند. ثبت آمار شهدا، جانبازان و ایثارگران و پیگیری کار مجروحان در بیمارستان‌ها‌ و اطلاع‌رسانی به خانواده‌ها ‌از شهادت فرزندانشان مسئولیت این بخش از واحد تعاون بود.

تخلیه پیکر شهدا از مناطق جنگی مسلما با سختی‌هایی زیادی همراه بوده است، در کدام عملیات این کار  سختی و تلخی بیشتری برای شما داشت؟

انتقال پیکرهای شهدای عملیات محرم را هیچ‌گاه از یاد نمی‌برم. در این عملیات، در یک شب تقریبا تعداد زیادی از نیروهای لشکر امام حسین(ع) و ارتشی‌ها‌را آب برد. صحنه بعد از فروکش کردن طغیان رودخانه دویرج که پیکر شهدا همانند گل پرپر شده این طرف و آن طرف رودخانه افتاده بود، فراموش نشدنی است. پیکر شهدا را باید یا به قایق می‌بستیم یا سوار هلی‌کوپتر می‌کردیم . دو هفته بعد از عملیات محرم هم با صحنه ای عجیب روبه رو شدیم. برای انتقال پیکر تعدادی از شهدا به آن طرف رودخانه رفته بودیم که با پیکرسالم و دست نخورده یکی از رزمندگان روبه‌رو شدیم، رزمنده‌ای که بعد‌ها‌متوجه شدیم اهل خواندن مستمر نماز شب و غسل جمعه بوده است. انتقال شهدای عملیات والفجر دو نیز سختی‌های زیادی داشت. در آن عملیات حدود 90 پیکر شهید روی تپه برهانی جدا مانده بود و لشکر عملیات مجزایی را برای ما ترتیب داد تا بتوانیم این پیکر‌ها‌را به عقب برگردانیم.

تلخ ترین خاطره شما از زمان‌هایی که نمی‌توانستید پیکر شهدا را به عقب برگردانید مربوط به کدام عملیات است؟

عملیات کربلای چهار که به دلیل لو رفتن عملیات نتوانستیم پیکر شهدا را به عقب برگردانیم و پیکر شهدا در بلجانیه ماند.

دوستی هم داشتید که نتوانید پیکر او را بعد از شهادت به عقب برگردانید و این موضوع به شما خیلی سخت گذشته باشد؟

 بله، شهید اسدی، فرمانده گردانمان که پیکرش در عملیات کربلای 5 آن طرف آب ماند و هیچ کاری نتوانستیم برای او انجام دهیم. پیدا نکردن پیکر شهید مصطفی ردانی پور هم خیلی سخت بود، چندین بار هم برای جست‌وجوی پیکر او به منطقه ای که گفته می‌شد به شهادت رسیده رفتیم ولی موفق به پیدا کردن پیکر شهید نشدیم.سردار علی بنی لوحی در خاطراتش از اهتمام ویژه شهید خرازی به انتقال پیکر شهدا می‌گوید، آنجا که شهید خرازی در همان اولین روزهای جنگ که دشمن از کارون گذشته بود و تعدادی از پیکر بسیجی‌های تهرانی که در نزدیکی پل مارد مانده بود یک تنه وارد می‌شود و پیکر این شهیدان را به عقب می‌آورد، شما هم که یکی از نیروهای لشکر امام حسین (ع) بوده اید، حتما از آن فرمانده دوست داشتنی در این زمینه خاطرات زیادی دارید. دوست داریم از یکی از آن خاطرات برایمان بگویید.بله همان‌طور که گفتید، انتقال پیکر شهدا یکی از اولویت‌های اصلی شهید خرازی در لشکر امام حسین(ع) بود و نیروهای واحد تعاون از ما می‌خواست تا جایی که امکان دارد نگذاریم پیکر هیچ شهیدی در منطقه بماند. شهیدخرازی در بسیاری از موارد برای انتقال پیکر شهدا شخصا وارد می‌شد. یادم می‌آید در عملیات والفجر 8 پشت سر من سوار موتور شد تا برای انتقال پیکر شهیدان این عملیات برویم.

واحد تعاون بعد از جنگ به فعالیت‌هایش ادامه داد؟

بله، این واحد بعد از جنگ با صدور دستورالعملی از سوی شورای عالی امنیت ملی به ستاد جست‌وجوی مفقودان در ستاد کل تبدیل شد  که با نام تفحص در بین مردم شناخته می‌شود. این ستاد خدمات بزرگی را به انقلاب و ملت انقلابی عرضه داشته و کماکان ‌ خدمت‌رسانی به ایثارگران و پیگیری سرنوشت مفقودان را در دستور کار دارد‌. ستاد تفحص بر اساس اطلاعاتی که ما در سال‌های جنگ جمع آوری کرده بودیم به کار جست‌وجوی پیکر شهدا می‌پردازد.