پزشکی شدن مرگ

متن پیش رو گفته‌های مسعود کیانپور در نشست «پزشکی شدن مرگ یا امکان‌های وجودی در مواجهه با زندگی» است که در چهل و ششمین نشست پژوهشی علوم قرآن و حدیث در دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان ارائه شده است.

     کلیدواژه‌های نظام فکر هایدگر
هایدگر فیلسوف پدیدارشناس قرن بیست است. مهم‌ترین کلیدواژه‌های نظام فکری هایدگر مفهوم هستی، دازاین، اصالت است. هایدگر برخلاف فیلسوفان اگزیستانسیالیست که الحادی بودند، هایدگر به شدت فیلسوف حقیقت طلب‌و معناگراست. شاید به همین خاطر هم هست که در ایران به شدت محبوب می‌شودو ما سنت هایدگر را می‌بینیم که در کشورمان شکل می‌گیردو طرفداران زیادی داشته است.

     پرتاب شدگی
اساس بحث هایدگر این است که انسان با این اصطلاح پرتاب شدگی، به این نظام هستی پرتاب شده است؛ یعنی ما هیچ کنترلی روی آنچه که اساس انسانیت ما را شکل می‌دهد، نداریم. ما چشم باز می‌کنیم ‌و می‌بینیم زندگی در اختیارمان قرار داده شده‌و اصطلاحا به هستی پرتاب شده‌ایم‌و این یعنی ما هستنده‌ای هستیم در جهان.آنچه که زندگی ما را متحول می‌کندو ما از یک هستنده در جهان تبدیل می‌شویم به دازاین مرگ آگاهی است. یعنی کسی که امکان‌های وجودی‌اش را شناخته‌و نسبت به مهم‌ترین امکان وجودی‌اش که مرگ است آگاه شود.

     اضطراب وجودی
اضطراب وجودی یکی از کلیدواژه‌های نظام هایدگر است. همگی ما  در دوره‌های مختلف زندگی‌مان دچار این احساس اضطراب می‌شویم؛ چرا که انسان تنها موجودی است که نسبت به میرایی‌و فناپذیری‌اش آگاهی داردو ما مدام با این اضطراب دست‌و پنجه نرم می‌کنیم. منتـها اکثر انسان‌هـا این را پس می‌زنـندو نمی‌خواهند به آن فکر کنندو به آن میدان نمی‌دهند که به صحنه بیایدو مبنای عمل قرار گیردو دوباره به وضعیت پرتاب شدگی برمی‌گردند. انسان‌هایی که این اضطراب وجودی را جدی می‌گیرندو بر اساسش دست به عمل می‌زنند کسانی هستند که تبدیل می‌شوند به دازاین‌و از بودن صرف در جهان، تبدیل می‌شوند به هستی به سوی مرگ، کسی که به سوی مرگش قدم بر می‌دارد. ما با تولدمان در حقیقت داریم مرگمان را رقم می‌زنیم. مرگ خویشمندانه ترین ویژگی انسان است‌و در سایـه‌ مرگ است که امکـان‌های وجودی‌اش را شناسایی می‌کند و می‌تواند زندگی توام با اصالت داشته باشد.

     توضیحاتی پیرامون طب تسکینی
در حوزه‌ پزشکی مدرن، طبی شکل گرفته به نام طب تسکینی. این طب به طور خاص افرادی را مد نظر قرار می‌دهد که در واقع، دچار بیماری‌های لاعلاج‌و پیشرونده‌و خیلی بدی هستند که دیگر امیدی به بهبودو درمانشان نیست. فقط ما تلاش می‌کنیم که کیفیت زندگی‌شان را در روزهاو ماه‌های آخر زندگی بهتر کنیم‌و اجازه ندهیم که کرامت انسانی‌شان تنزل پیدا کند یا به وضعیتی دچار شوند که خیلی ناخوشایندو نامطلوب باشد.

     روحانی مقیم
برهمین اساس گروهی از پرسنل پزشکی تعبیه شده در نظام درمانی کشورهای پیشرفته‌ غربی تحت عنوان روحانی مقیم  در آمریکا در حدود 65 درصد بیمارستان‌ها روحانی مقیم دارند که تعدادشان بالغ بر 10000 نفر است. اینها کارشان ارائه‌ خدمات معنوی مذهبی به بیماران یا همراهان است.

     بیمارسرا
یک مکان دیگری هم در شبکه‌ سلامت این کشورها وجود دارد به نام بیمارسرا. تفاوتی که بیمارسراها با بیمارستان‌ها دارند در این است که در بیمارسراها کسانی هستند که به پایان مراحل زندگی رسیده‌اندو امیدی به بهبودی‌شان نیست‌و در عین حال اوضاعشان به حدی وخیم است که دیگر در خانه نمی‌توان از آنها نگهداری کرد.وظیفه‌ روحاینان مقیم از مشاوره دادن در خصوص ارزش‌های معنوی‌و مذهبی گرفته تا نگرانی‌های مربوط به تجربه‌ دردو معنای مرگ‌و زندگی و چگونگی مداخلات تیم پزشکی‌و مداخلات پزشکی را در بر می‌گیرد.

     پزشکی شدن مرگ
یکی از مهم‌ترین موارد در مسائل مربوط به پایان حیات، این است که برخی از آدم‌ها ممکن است به این نتیجه برسند که خودشان زندگی‌شان را با کمک پزشکی پایان بدهند؛ چرا که ادامه‌ زندگی به معنای ادامه‌ حیات نیست، بلکه به معنای ادامه‌ دردو رنج است. یکی از حوزه‌های طب تسکینی‌، پزشکی شدن مرگ یا اتونازی است که تعابیر مختلفی از آن شده؛ مثل مرگ از روی ترحم، مرگ با کرامت یا به مرگی. اتو نازی شرایطی است که یک فردی دچار بیماری لاعلاج است‌و کیفیت زندگی‌اش به شدت تنزل پیدا کرده به خاطر دردو رنجی که تحمل می‌کند. بر همین اساس در برخی از کشورهای غربی این اجازه داده می‌شود به افراد که تصمیم بگیرند برای پایان حیاتشان.