یوسف درویشی، استادیار دانشگاه پیام‌نور اردبیل در رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری است. او اهل تالش است و در اردبیل زندگی می‌کند؛ اما عشق زیادی به اصفهان دارد و معتقد است اگر دیگر استان‌ها و شهرهای کشور الگوی شهر اصفهان در حوزه‌های شهرسازی و خدمات شهری را در پیش بگیرند، کشور آینده بهتری پیش رو خواهد داشت. اینکه او برای چهارمین جشنواره ملی شهرپژوهی و اولین جشنواره فن‌پژوهی شهری شهرداری اصفهان دو اثر ارزشمند در قالب کتاب ارسال کرده، موضوع گزارشی است که پیش رو دارید. درویشی در این گفت‌وگو ابتدا درباره ضرورت برگزاری چنین جشنواره‌هایی برای دریافت و اجرای ایده‌های شهری و بعد درباره دو اثر ارسالی‌اش برای این جشنواره سخن گفته است.
چهارمین جشنواره ملی شهرپژوهی و اولین جشنواره فن‌پژوهی شهری شهرداری اصفهان در اردیبهشت1400 برگزار خواهد شد. این جشنواره که فراخوان خود را چندی قبل اعلام کرد، در چهارمین دوره خود برای نخستین بار بخش «فن‌پژوهی» را به بخش شهرپژوهی افزود تا ضمن توجه به آثار پژوهشی در حوزه مطالعات شهری، محصولات شرکت‌های دانش‌بنیان و تکنولوژی‌هایی را که در خدمت شهر به کار گرفته شده‌اند، مورد توجه قرار دهد. تاکنون آثار مختلفی در قالب کتاب، مقاله، طرح پژوهشی، رساله، محصول فناورانه و تولیدات رسانه‌ای از سوی محققان و پژوهشگران سراسر کشور به دبیرخانه این جشنواره ارسال شده که در این گزارش به دو مورد از این آثار که از سوی دکتر «یوسف درویشی» استادیار دانشگاه پیام‌نور اردبیل در رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری در قالب کتاب ارائه‌شده، پرداخته‌ایم. این دو اثر حاصل نگاه یک متخصص حوزه مطالعات شهری در راستای بهبود وضعیت کیفی زندگی شهرنشینان است.
عـرصـه‌ای برای شـکـوفـایـــی ایده‌ها در شهر
شاید برای شما به‌عنوان یک شهروند عادی هم پیش‌آمده باشد که حین گشت‌وگذار در شهر ایده و فکر تازه‌ای برای اجرا در گوشه‌ای از شهر به ذهنتان برسد. مثلا فکر کرده‌اید که اگر امکان رفت‌وآمد موتورسیکلت‌ها به محوطه‌های فضای سبز ممنوع شود، امنیت بیشتری برای کودکان و سالمندان در این اماکن ایجاد می‌شود. یا مثلا اگر کافه‌های سیار یا ون‌کافه‌ها بتوانند به حاشیه رودخانه زاینده‌رود بیایند و بساطشان را در آنجا پهن کنند، حس و حال پرنشاطی به این محوطه‌ها می‌بخشند. همه این خیال‌پردازی‌ها در وهله اول ساده به نظر می‌رسند؛ اما در حقیقت زیربنای ایده‌ها و طرح‌هایی هستند که می‌توانند در صورت اجرا شدن به بهبود وضعیت شهر کمک کنند.
اما اینکه عرصه‌ای تخصصی و جدی به دریافت ایده‌ها و طرح‌های نو برای اداره شهر بپردازد، محور جشنواره شهرپژوهی و فن‌پژوهی شهرداری اصفهان نیز هست. جشنواره‌ای که یوسف درویشی درباره آن می‌گوید: «لازم است برای اداره بهتر شهرها از موضوع‌هایی دم‌دستی و ساده مانند آسفالت‌کردن معابر و گذرها فاصله بگیریم و مباحثی را مدنظر قرار دهیم که در حوزه برنامه‌ریزی شهری و شهرسازی حائز اهمیت بوده و ما را با مؤلفه‌های دنیای امروز مواجه کند. لذا معتقدم این نوع جشنواره‌ها بسیار ارزشمند هستند و می‌توانند آنچه را در ذهن افراد درزمینه طراحی فضای شهر وجود دارد، به نمایش بگذارند.»
این استاد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری از دانشجویانی سخن می‌گوید که ایده‌های نابی در حوزه شهری در نظر دارند؛ اما ترس از ناقص ماندن، جدی گرفته نشدن یا حتی به سرقت رفتن ایده‌هایشان باعث شده تا آن‌ها عزمی برای بیان و ارائه ایده‌هایشان نداشته باشند! او می‌افزاید: «با ایده‌های بسیار خوبی از سوی برخی از دانشجویانم مواجه می‌شوم که متأسفانه قصد بیان و طرح آن‌ها را ندارند. مثلا دانشجویی داشتم که درباره سنسور عبور اتوماتیک از پیاده‌روها ایده‌ای داشت و وقتی از او خواستم ایده‌اش را بیان کند گفت که نگران است از سوی کسی جدی گرفته نشود یا ایده ناقص اجرا شود. متأسفانه گاهی هم ایده‌ها از سوی برخی از افراد تکمیل‌شده و بعد به اسم خودشان ارائه می‌شود!» او ادامه می‌دهد: «بنابراین برگزاری چنین جشنواره‌هایی منجر به اعتمادسازی میان محققان و پژوهشگران و همچنین جمع‌آوری و به کار بستن ایده‌ها می‌شود. هرچند معتقدم برگزارکنندگان این جشنواره‌ها باید تبلیغات گسترده‌تری دراین‌باره داشته باشند و اهمیت موضوع را به اطلاع فعالان این حوزه برسانند. همچنین پیشنهادم این است که این جشنواره پشتوانه‌ای جدی داشته باشد تا محققان و پژوهشگران درخصوص امنیت آن اعتماد بیشتری داشته باشند. در این صورت شرکت‌کنندگان متوجه می‌شوند که ایده‌شان مورد حمایت قرار می‌گیرد.» درویشی که عضو اتاق فکر شهرداری اردبیل هم هست و راهنمایی 12 عنوان پایان‌نامه ارشد مهندسی شهرسازی و جغرافیا را بر عهده داشته، یادآوری می‌کند: «یادمان نرود که ایرانی‌ها همان مردمی بودند که تخت‌جمشید را ساختند. بنایی که مخروبه‌های آن نیز هنوز به چشم مردم جهان شگفت‌آور و بااهمیت است. مردمی که سیستم فاضلاب شهر شوش را حدود دو هزار سال قبل ساختند و چنین ایده خلاقانه‌ای را از خود به یادگار گذاشتند. بنابراین مردم این سرزمین هنوز هم می‌توانند در صورت حمایت و توجه، به ارائه چنین فکرهای تازه‌ای دست بزنند و آینده این کشور را بهبود بخشند.»
طرحی برای پیشگیری از چالش‌های شهری
اما دو کتابی که درویشی برای چهارمین جشنواره شهرپژوهی و فن‌پژوهی شهرداری اصفهان ارسال کرده، موضوع بخش دیگری از گفت‌وگویم با اوست. او درباره کتاب نخست می‌گوید: «اولین کتاب با محوریت پدافند غیرعامل شهری تدوین و از سوی جهاد دانشگاهی دانشگاه تهران چاپ‌شده است. کتاب در حوزه مطالعات شهری رویکردی جدید دارد و به‌ضرورت انجام اقدامات لازم برای مدیریت چالش‌های شهر در آینده می‌پردازد.» به گفته او، شهر در آینده با مشکلات و چالش‌هایی درزمینه‌های مختلف محیطی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی روبه‌رو خواهد شد که باید برای مدیریت آن‌ها از قبل چاره‌ای اندیشیده شود. لذا باید شهر را به نحوی طراحی کرد که در برابر این مخاطرات طبیعی از خودش عامل دفاعی داشته باشد.
او تأکید می‌کند: «این کتاب حاصل پروژه‌ای است که با یکی از دانشجویانم ارائه کردیم و تاکنون دو مقاله علمی پژوهشی از آن استخراج شده است. بااین‌حال معتقدم در حوزه پدافند غیرعامل نیاز به کار بیشتری داریم. ضمنا باید تأکید کنم که من یک مؤلف و نویسنده نیستم و فقط کتاب را به نحوی ارائه کرده‌ام که فصل اولش با فصل آخرش هم‌خوانی دارد و مفتخرم که ناشر آن انتشارات جهاد دانشگاهی دانشگاه تهران بوده و دو بار نیز داوری شده است.»
وندالیسم شهری و ضعف فرهنگ شهروندی
تشک‌های سوراخ‌شده صندلی‌هـــای اتوبوس واحد، پاشیدن اسپری‌هـــای رنـگـی روی بـدنــــه ایـستـگـاه‌هـــای اتوبوس، خـراش‌هـــای عـمـیــق روی نیمکت‌های چوبی پارک‌ها، نقاشی‌ها و خط‌خطی‌های دستی روی بدنه پل‌های تاریخی، شکستن درختچه‌های نازک‌اندام در معابر عمومی و پارک‌ها و... از نمونه‌ها رفتارهای ناهنجاری است که همه‌مان در شهر به چشم دیده و آه از نهادمان بلند شده است. این پدیده که تخریب المان‌های شهری را هدف قرار می‌گیرد، وندالیسم شهری نام دارد. درویشی موضوع دومین کتاب ارسالی‌اش برای جشنواره را وندالیسم شهری معرفی می‌کند و توضیح می‌دهد: «وندالیسم شهری موضوعی بسیار مهم در حوزه مطالعات شهری است. در حقیقت این پدیده ناهنجار همه سرمایه‌گذاری‌هایی را که شهرداری‌ها برای مدیریت شهر انجام می‌دهند، هدف تخریب قرار داده و ضربات بزرگی به فضای شهری می‌زند. آن‌هم در شهرهایی که مقصد گردشگری بسیاری از گردشگران هستند و باید همواره ظاهری مقبول داشته باشند.» او می‌افزاید: «همه اجزا و عناصری که از حیث کالبدی و فیزیکی به شهر هویت می‌دهند حتی فضای سبز، مبلمان شهری، میدان‌ها، مجسمه‌ها و تندیس‌ها به‌نوعی المان شهری محسوب می‌شوند. دیوارها، نیمکت‌ها و... هرکدام دارای شخصیت هستند و آسیب به آن‌ها به‌نوعی آسیب به شخصیت شهر است.»
آن‌طور که او می‌گوید: «شهر اصفهان سال‌هاست که درزمینه خدمات شهری و تأمین نظافت و آراستگی شهر و رفع وندالیسم گام‌های مؤثری برداشته و شهر تبریز نیز به این سمت در حال حرکت است، هرچند هنوز به‌پای اصفهان نرسیده است. اما متأسفانه در شهر اردبیل این موضوع هنوز به‌درستی اجرایی نشده و گاهی برخی از مناطق شهر مانند یک منطقه جنگ‌زده هستند! چون آن‌قدر درودیوار شهر آلوده و تخریب‌شده که از حیث روان‌شناسی محیطی، احساس بسیار بدی به بیننده دست می‌دهد.»
طرحی برای شهروندان شهرها
درویشی که مدیریت گروه هنر و معماری دانشگاه پیام‌نور استان اردبیل را هم بر عهده دارد، می‌افزاید: «مخاطب این کتاب، مسئولان شهری و البته شهروندان شهرها هستند. شهروندانی که المان‌های شهری برای آن‌ها ساخته شده و باید در حفظ و نگهداری از آن‌ها کوشا باشند. اما متأسفانه در برخی مواقع چنین نیست.» به گفته او، وندالیسم شهری در برخی از شهرها نمود کمتر با بیشتری دارد و این بسته به سطح فرهنگ شهروندی است. درویشی تأکید می‌کند: «خوشبختانه شهر اصفهان در این زمینه وضعیت بهتری نسبت به اردبیل دارد؛ چنان‌که در این شهر به‌ندرت می‌توان یک زباله ریخته شده بر زمین دید؛ اما در اردبیل چنین نیست و هنوز راه زیادی در پیش است.» او می‌افزاید: «حقیقتا تفکری که درزمینه شهرسازی و خدمات شهری در اصفهان وجود دارد بسیار قابل‌اهمیت است و اگر دیگر استان‌ها و شهرها این تفکر را الگوی خود قرار دهند، قطعا در آینده کشور بهتری خواهیم داشت. اما بااین‌حال آموزش فرهنگ شهروندی و به خصوص معضل وندالیسم برای شهروندان از اهمیت زیادی برخوردار است و باید از سوی مسئولان شهری جدی گرفته شود.»
دیدگاه‌ها
درود بر همکار محترم و دغدغه
افزودن دیدگاه جدید