قانون چه می‌گوید؟
قانون یادشده ابتدا در ماده دوم، نمایشنامه و هر نوع نوشته دیگر را (که می‌تواند فیلم‌نامه نیز باشد) به رسمیت شناخته و به آن اشاره‌کرده است؛ سپس در باب واگذاری یک اثر هنری برای تهیه و ساخت آثار هنری دیگر، در ماده پنجم با تصریح به تهیه فیلم، تعیین تکلیف کرده است. هر دو ماده‌قانونی را مطالعه می‌کنیم:
ماده دوم: اثرهای موردحمایت این قانون به این شرح است: کتاب و رساله و جزوه و نمایشنامه و هر نوشته دیگر علمی و فنی و ادبی و هنری.
ماده پنجم: پدیدآورنده اثرهای موردحمایت این قانون می‌تواند استفاده از حقوق مادی خود را در کلیه موارد و ازجمله موارد زیر به غیر واگذار کند:
تهیه فیلم‌های سینمایی و تلویزیونی و مانند آن.
اقتباس چیست؟
این واژه در فرهنگ‌های لغت، مترادف با کلماتی همچون اخذ کردن، برگرفتن، آموختن و برداشت آمده است. در تعریف اقتباس‌های ادبی نیز بر اساس معنی آن با چنین مفاهیمی مواجه‌ایم. به عبارت بهتر ،می‌توان گفت در اقتباس با وضعیتی مواجه هستیم که حال و هوا، فرم و شکل، تمام یا بخشی از محتوا، منطق آفرینی و بسیاری از مؤلفه‌های اصلی یک اثر در اثر دیگر به‌کاررفته است؛ به‌نحوی‌که خلق اثر دوم بر اساس اثر اول، واضح بوده، اما درعین‌حال، نبایستی کپی و رونوشت نقل عینی صورت پذیرفته باشد.
فیلم‌نامه اقتباسی چیست؟
در این نوع فیلم‌نامه، سناریست یا فیلم‌نامه‌نویس بدون این‌که مستقلا روایت و ماجرا و داستانی را خلق کرده باشد، آن را از داستان دیگری خارج از متن دریافت کرده، و شخصیت‌ها و ماجراها و برخی مؤلفه‌های دیگر را بسته به موقعیت و نظر خود، در فیلم‌نامه‌ای که نگارش خواهد کرد، پیاده می‌کند؛ به‌عنوان‌مثال، فیلم‌ها و سریال‌های تاریخی از مجموعه بزرگی کتب تاریخی که دربرگیرنده داستان‌های گذشتگان هستند، الهام گرفته و ماجراها و روایاتی را از آنان اقتباس می‌کنند. در این وضعیت بااینکه نگارش تکنیکی فیلم‌نامه توسط سناریست و پدیدآورنده اصلی فیلم‌نامه انجام‌شده است، اما در ماهیت بسیاری از وقایع و مؤلفه‌های ادبی و متنی از بیرون متن به آن واردشده و اقتباس شده‌اند.
حقوق فیلم‌نامه‌های اقتباسی
اول: حقوق معنوی
سناریست موظف است وقتی اثر یا آثار ادبی خاصی را به‌عنوان ماده اولیه فیلم‌نامه خود انتخاب می‌کند، رعایت امانت و اخلاق کرده و به تمام آنان در پاورقی اشاره کند. متعاقبا کارگردان‌ها نیز مکلف هستند در کنار ذکر نام فیلم‌نامه‌نویس، به اقتباسی بودن اثر اشاره کرده و نام مراجع اولیه را درج کنند؛ به‌عنوان‌مثال، اگر فیلم‌نامه‌ای برای فیلم بینوایان نوشته‌شده باشد، فیلم‌نامه‌نویس موظف به توضیح است که این فیلم‌نامه با اقتباس از رمان بینوایان تنظیم‌شده و داستان اصلی متعلق به ویکتور هوگو است. بااینکه در این وضعیت سناریست مالک اثر خود محسوب می‌شود، اما در این مالکیت تا حد زیادی با ویکتور هوگو که فیلم‌نامه از آثار او اقتباس گرفته است، شراکت دارد. اشاره به این قبیل آثار خارج از متن و حتی اشاره به نوع و میزان اقتباس ازجمله حقوق معنوی در فیلم‌نامه‌های اقتباسی است.
دوم: حقوق مادی
متعاقب از حقوق معنوی، صاحبان آثار اصلی که فیلم‌نامه از آنان اقتباس می‌شود، حق دارند این استفاده را مشروط به پرداخت عواید و انتفاعات مادی کرده یا این‌که به‌طورکلی آن را ممنوع اعلام کنند.درصورتی‌که این پدیدآورندگان فوت کرده باشند نیز این قبیل حقوق وفق همین قانون تا پنجاه سال پس از فوت آنان متعلق به ورثه آنان و سپس متعلق به دولت خواهد بود.درباره آثار هنری مشهوری که سال‌ها از فوت نویسندگان آنان گذشته نیز، پرداخت حقوق مادی موضوعیت نداشته و فقط رعایت حقوق معنوی در ذکر نام مرجع و منبع اصلی اقتباس کفایت می‌کند.
