بازگشایی یا عدم بازگشایی مدارس؟
بازگشایی یا عدم بازگشایی مدارس در روزهایی که پیک پنجم کرونا در کشور طولانی شده و خیال تمام شدن ندارد و روزانه بیش از 500 نفر را به کام مرگ می‌برد، با اما و اگرهای بسیاری روبه‌رو بوده است. موافقان و مخالفان هر کدام استدلال‌های خاص خود را دارند. مخالفان بازگشایی مدارس می‌گویند تا مادامی که واکسیناسیون عمومی در کشور انجام نشود، نمی‌توان دانش‌آموزان را با خاطری جمع به مدرسه فرستاد و به همین دلیل نیز آموزش حضوری باعث افزایش تعداد مبتلایان به کرونا در جامعه و عدم مهار کرونا می‌شود؛ درحالی‌که موافقان آموزش حضوری می‌گویند آموزش مجازی در یک سال گذشته نتوانسته پاسخ‌گوی نیازهای آموزشی دانش‌آموزان باشد و آن‌ها را از فراگیری دروس بسیار عقب انداخته است. علیرضا رئیسی، سخن‌گوی ستاد ملی مقابله با کرونا، در این‌باره به رسانه‌ها گفته: «ممکن است در برخی مدارس دانش‌آموز دو روز به مدرسه برود و دروس اصلی در این روزها تدریس شود و تعداد روزهای حضور در مدرسه به جمعیت دانش‌آموزان در مدرسه بستگی دارد؛ همچنین اگر بتوانند سقف ۱۵ دانش‌آموز در کلاس را رعایت کنند مدرسه می‌تواند هر روز حضوری برگزار شود. ما ۱۱۲ هزار مدرسه در کشور داریم که ۶۲ هزار مدرسه زیر ۱۰۰ نفر جمعیت دارند که این‌ها می‌توانند در کلاس کمتر از ۱۰ تا ۱۵ دانش‌آموز حضور داشته باشند. مقرر شد در خصوص بازگشایی مدارس دو تیم تشکیل شود، یک تیم وزارت بهداشت و دیگری وزارت آموزش‌وپرورش است تا شیوه‌نامه‌ها را درست تبیین و ابلاغ کنند. همچنین مصوب شد اهتمام بر بازگشایی مدارس به‌صورت حضوری باشد. برای این کار هم باید واکسیناسیون معلمان و والدین و سرویس مدارس و کادر مدارس انجام شود.»
یادگیری مبتنی بر کلاس درس بدون وقفه ادامه یابد
دورماندن یک سال و چند ماهه دانش‌آموزان از مدارس و فعالیت‌های گروهی و انزوای آن‌ها در شرایط پاندمی و همچنین عدم امکان حضور آن‌ها در کلاس‌های درس مؤثر و آموزش مجازی نیم‌بند و دارای مشکلات فراوان باعث شده تا بسیاری از کارشناسان و آسیب‌شناسان بر لزوم بازگشایی هر چه سریع‌تر مدارس البته با در نظر گرفتن اولویت حفظ جان دانش‌آموزان تأکید کنند. در روزهای اخیر نیز سازمان جهانی بهداشت و صندوق کودکان سازمان ملل (یونیسف) از مقامات کشورهای اروپایی خواسته‌اند اجازه دهند مدارس در سراسر اروپا باز بمانند و هم‌زمان مراقبت‌های بهداشتی را تشدید کنند تا کارکنان و کودکان از خطر ابتلا در امان باشند. در بیانیه مشترک یونیسف و سازمان جهانی بهداشت که روز دوشنبه ۳۰ اوت (۸ شهریور) منتشر شد آمده است: «ما همه کشورها را تشویق می‌کنیم تا مدارس را باز نگه دارند و از همه مؤسسه‌های آموزشی می‌خواهیم اقدامات لازم را برای به حداقل رساندن خطر ابتلا به کووید۱۹ و شیوع انواع آن در طول سال تحصیلی جدید انجام دهند». این دو سازمان با هشدار درخصوص میزان سرایت بالای نوع دلتای ویروس کرونا گفته‌اند که معلمان و سایر کارکنان مدرسه باید در ردیف گروه‌های اصلی برنامه‌های واکسیناسیون کشوری باشند و اضافه کرده‌اند که همه کودکان ۱۲سال به بالا نیز باید واکسینه شوند.
هانس کلوگه، سرپرست بخش اروپا در سازمان جهانی بهداشت، در این‌باره گفت: «همه‌گیری فاجعه‌بارترین اختلال را در آموزش در تاریخ ایجاد کرده و به همین جهت بسیار مهم است که یادگیری مبتنی بر کلاس درس بدون وقفه ادامه پیدا کند.» آقای کلوگه با بیان اینکه همه‌گیری ادامه یافته است، اضافه کرد: «تحصیل کودکان از طریق حضور فیزیکی در کلاس از اهمیت زیادی در یادگیری، سلامت و مهارت‌های اجتماعی آنان برخوردار است و باید به هدف اصلی دولت‌ها تبدیل شود.»
تصمیم‌گیری زود است
اگرچه از آغاز آموزش مجازی تاکنون بارها گفته شده است که این نوع از آموزش هرگز نمی‌تواند جایگزین آموزش حضوری شود؛ اما با سرعت انتقال کرونای دلتا در کشور و میزان چشمگیر مبتلایان و همچنین روند لاک‌پشتی واکسیناسیون و احتمال شیوع سویه لامبدا، بازگشایی مدارس در آبان بعید به نظر می‌رسد؛ موضوعی که حداقل بسیاری از خانواده‌ها و کادر مدارس به آن خوش‌بین نیستند.
مادر دانش‌آموزی که پسرش امسال به کلاس دوم می‌رود می‌گوید: «هنوز که فراخوانی برای واکسینه‌کردن خانواده‌های دانش‌آموزان اعلام نشده، از طرف دیگر می‌گویند مدارس قرار است با رعایت پروتکل‌های بهداشتی بازگشایی شوند. کدام پروتکل؟ مگر کودک 7 یا 8 ساله می‌تواند پروتکل‌های بهداشتی را رعایت کند؟ وقتی کودکان برای رفت‌وآمد مجبور به استفاده از سرویس هستند و در خودرو کنار همدیگر و بدون رعایت فاصله می‌نشینند، آیا پروتکلی رعایت می‌شود؟ اگر در مدرسه و هنگام بازی‌کردن یا یکدیگر ماسک‌هایشان را برداشتند، آیا خطری آن‌ها را تهدید نمی‌کند؟» مادر دیگری که دانش‌آموزش به کلاس پنجم می‌رود هم می‌گوید: «مادرم امسال بر اثر کرونا فوت کرد و چون شاغل هستم کسی نیست که دخترم را برای آموزش آنلاین پیشش بگذارم، اما با شرایط کنونی هم راضی به بازگشایی مدارس نیستم. به اضافه اینکه می‌گویند لامبدا در راه است و در پاییز پیک ششم خودش را نشان می‌دهد. علاوه براین، در پیک پنجم کرونا کودکان زیادی را دیدم که به کرونا مبتلا شدند و حالشان بسیار وخیم شد. با این شرایط چطور اجازه دهم کودکم به مدرسه برود؟ مدرسه با دورهمی یا مسافرت چه تفاوتی دارد؟ حتی اگر اجبار به حضور کودکان در مدارس هم باشد، ترجیح می‌دهم فرزندم را به مدرسه نفرستم و برایش معلم خصوصی بگیرم تا زمانی که واکسیناسیون عمومی انجام شود و تا حدودی خیالم راحت شود.» در این میان اما هستند خانواده‌هایی که با بازگشایی مدارس موافق هستند.
مادری می‌گوید: «از وضعیت کنونی خسته شده‌ام. شاغل هستم و نمی‌توانم فرزندم را پیش کسی بگذارم. اگر در مدارس بچه‌ها را به رعایت پروتکل‌ها ملزم کنند، مشکلی پیش نمی‌آید.» البته معلمان از این وضعیت ناراضی هستند. خانم اکبری که در مقطع ابتدایی تــدریـــس مـی‌کــنـد می‌گوید: «آموزش مجازی بسیار زمان‌بر است؛ تقریبا باید تمام وقتمان را صرف آموزش کنیم. باوجوداین، آموزش مجازی هرگز نمی‌تواند جایگزین آموزش حضوری شود و دست و پای معلم را می‌بندد و به دانش‌آموز اجازه فعالیت گروهی نمی‌دهد. اما در شرایط کنونی، من و بسیاری از همکارانم، اصلا راضی به بازگشایی مدارس نیستیم. به هرحال، اولویت اصلی آموزش باید حفظ جان دانش‌آموزان و خانواده‌های آن‌ها باشد. صرف واکسیناسیون معلمان و رانندگان سرویس که نمی‌تواند باعث ایمنی دانش‌آموزان و خانواده‌های آن‌ها شود و از ابتلایشان به کووید19 جلوگیری کند. به نظرم تصمیم‌گیری برای بازگشایی مدارس در آبان، اکنون خیلی زود است و نباید از الان، برای دو ماه دیگر تصمیم گرفت. این گونه خانواده‌ها و دانش‌آموزان نیز مردد می‌شوند و تکلیف خودشان را نمی‌دانند.»
حرف، حرف ستاد کروناست
به‌رغم این نگرانی‌ها و آینده نامعلوم برای بازگـــشــایـــــی مـدارس در آبــان، حجت‌الله غلامی، سخن‌گوی ستاد استانی مقابله با کرونا در اصفهان به «اصفهان‌زیبا» می‌گوید: «در رابطه با بازگشایی مدارس، صرفا ستاد ملی کرونا تصمیم می‌گیرد و ستاد استانی هیچ نظر یا مداخله‌ای ندارد. درواقع حرف، حرف ستاد ملی مقابله با کروناست». روابط عــمــومـــی آموزش‌وپـــــرورش اصفهان نیز به «اصفهان‌زیبا» می‌گوید که هنوز هیچ دستورالعملی مبنی بر بازگشایی مدارس به صورت حضوری یا نیمه‌حضوری از سوی وزارتخانه دریافت نکرده‌اند و به همین دلیل هیچ‌کدام از مسئولان این اداره‌کل حاضر به گفتوگو نمی‌شوند؛ البته آن‌طور که محمد اعتدادی، مدیرکل آموزش‌وپرورش اســـتـــان اصـفـهـــان، به ایمنا گفته: «احتمال دارد روند آموزش‌ها به صورت ترکیبی باشد و کلاس‌های مدارس در روستاهای با زیر ۵۰ نفر دانش‌آموز نیز ممکن است به صورت حضوری برگزار شود، ولی در حال حاضر همه این موارد در حد گمانه‌زنی است.»
بازگشایی مدارس منوط به واکسیناسیون عمومی است
غلامحسین رضوانی، عضو کمیسیون بهداشت مجلس، در گفتوگو با «اصفهان‌زیبا» بازگشایی مدارس را منوط به واکــسـیـناســیـون عمومی می‌داند؛ آنجا که می‌گوید: «اگر سرعت واکسیناسیون افزایش یابد و بیش از نیمی از جمعیت کشور واکسینه شوند و دو دوز کامل واکسن را دریافت کنند، قطعا ایمنی نسبی در جامعه حاصل می‌شود. در آن صورت بازگشایی مدارس و آموزش حضوری در کشور امکان‌پذیر خواهد بود. در غیر این صورت بازگشایی مدارس، اقدامی پرریسک است و ممکن است خود مردم نیز نپذیرند که فرزندانشان را به مدرسه بفرستند. به هرحال ستاد کرونا در این‌باره باید سیاست واحدی را اتخاذ کند و هر گونه دوگانگی در این‌خصوص معنا و مفهومی ندارد.»
رضوانی ادامــه مـی‌دهــد: «آمــــوزش مجازی بسیار طولانی شده و این موضوع باعث افت تحصیلی بسیاری از دانش‌آموزان شده است؛ به همین دلیل اگر شرایط و زیرساخت‌های لازم برای حضور دانش‌آموزان فراهم شود و ستاد ملی کرونا نیز اجازه بازگشایی مدارس را بدهد، اتفاق خوشایندی رخ خواهد داد.» سیر صعودی کرونا و روند افزایشی مرگ‌ومیر ناشی از کووید 19 در بسیاری از استان‌ها از جمله اصفهان تصمیم‌گیری در رابطه با بازگــشــایــی مــــدارس را ســـخــــت کـــــرده اســـت؛ به‌طوری‌که پیش‌بینی می‌شود ســـتـــاد کــرونا به زودی از تصمیم خود منصرف شود و دست‌کم تا پایان فصل پاییز آموزش دانش‌آموزان را به صورت مجازی پیش ببرد.
بهروز کلیدری، معاون درمان دانشگاه علوم‌پزشکی اصفهان، در این‌باره می‌گوید: «درباره بازگشایی مدارس، ستاد ملی کرونا تصمیم‌گیری می‌کند؛ اما این مسئله به وضعیت میزان مبتلایان به کرونا در کشور بستگی دارد. درواقع باید گزارش‌های هفتگی ستاد کرونا در ماه مهر بررسی و سپس تصمیم‌گیری شود. دو نگرانی وجود دارد؛ احتمال شیوع سویه لامبدا و عدم واکسیناسیون گروه‌های هدف. این موضوع شاید باعث شود که ستاد ملی از بازگشایی مدارس منصرف شود یا تصمیم بگیرد مدارس را به صورت شیفتی بازگشایی کند.»
خط قرمز ما دانش‌آموزان هستند
آن‌طور که او به «اصفهان‌زیبا» می‌گوید: «خط قرمز ما دانش‌آموزان هستند. بنابراین نباید هیچ اقدام یا تصمیمی حتی جان یک دانش‌آموز را به خطر بیندازد. شاید بتوان در دو سه هفته آینده تصمیم بهتری برای بازگشایی مدارس گرفت؛ زمانی که وضعیت گسترش ویروس در جامعه قابل بررسی باشد و ببینیم آیا سویه جدید تهدیدآمیز است یا خیر و واکسیناسیون گروه‌های هدف محقق شده است یا نه.»
کلیدری ادامه می‌دهد: «واکسیناسیون در گروه‌های هدف کمک می‌کند انتشار ویروس در جامعه کاهش یابد. اگر این اتفاق بیفتد تصمیم‌گیری برای بازگشایی مدارس راحت‌تر خواهد بود؛ در غیر این صورت، جامعه ناایمن است و دانش‌آموزان نمی‌توانند با خیال راحت بر سر کلاس‌های درس حضور پیدا کنند. درست است که مثلا راننده سرویس واکسن زده است؛ اما این فرد در طول روز در سطح شهر تردد دارد و مسافرانی را سوار می‌کند که ممکن است آن‌ها واکسن دریافت نکرده باشند؛ افرادی که ویروس را به راحتی به دانش‌آموزان منتقل می‌کنند.»
در شرایط کنونی بازگشایی مدارس به صلاح نیست
مجید کیوانفر، فوق‌تخصص ریه کودکان و عضو هیئت‌علمی دانشکده پزشکی اصفهان که از نزدیک دستی بر آتش دارد، در گفتوگو با «اصفهان‌زیبا» در این باره می‌گوید: «فعلا در پیک کرونا هستیم؛ یعنی میزان ابتلا و بستری بیماران نسبت به سایر موج‌های قبلی بیماری به صورت چشمگیری افزایش یافته و سیستم بهداشت و درمان با تمام ظرفیت خود مشغول به کار است. مسلما بازگشایی مدارس در چنین وضعیتی کاری اشتباه است؛ ضمن اینکه نمی‌دانیم در آبان چه اتفاقی می‌افتد. زمانی که تمام افراد بالغ واکسینه شوند و میزان ابتلا و مرگ و میر ناشی از کووید19 کاهش یابد و به یک عدد کوچک ثابت برسد، می‌توان ادعا کرد که کرونا کنترل شده است. به اضافه اینکه میزان ابتلا به کرونا باید کاهش یابد. علاوه براین، منشأ ابتلای افراد مبتلا به کووید19 هم باید توسط سیستم بهداشتی و درمانی مشخص شود تا شاید این گونه بتوانیم کرونا را کنترل کنیم. در این صورت است که دانش‌آموزان با رعایت پروتکل‌های بهداشتی و با تعداد کم و همچنین در فضای فیزیکی مناسب و (البته به شرطی که اکثریت جامعه واکسن مؤثر دریافت کرده باشند و از دوز دوم آن 14 روز گذشته باشد) می‌توانند در مدارس حضور پیدا کنند.»
به گفته این پزشک، تا زمانی که واکسیناسیون عمومی انجام نشده باشد، به نظر من (به‌عنوان پزشکی که روزانه بیماران متعددی را ویزیت می‌کنم) باز شدن مدارس به صلاح نیست؛ چرا که کودکان توانایی حفاظت از خود و رعایت پروتکل‌های بهداشتی را ندارند.» او ادامه می‌دهد: «پیک پنجم کرونا برخلاف دوره‌های قبل، کودکان زیادی را درگیر کرده است؛ برای مثال، شهریور سال گذشته بیمارستان امام حسین(ع) خالی از بیمار بود و بیمارستان تنها با یک چهارم ظرفیت کار می‌کرد؛ هر چند بیمار کرونایی نیز مراجعه می‌کرد؛ اما به دلیل رعایت بیشتر مردم، تعداد بیماران کودک مبتلا به کرونا اندک بود. مردم کودکان را به مهمانی، مسافرت و دورهمی نمی‌بردند؛ درحالی‌که امسال میزان ابتلای کودکان به کرونا، به ویژه کودکانی که اضافه وزن دارند، بسیار بالا رفته و در حال حاضر تمام ظرفیت بیمارستان امام حسین(ع) اشغال است؛ موضوعی که نشان می‌دهد مردم از وضعیت کنونی خسته یا نسبت به قبل سهل‌گیر شده‌اند. منشأ ابتلای کودکان خانواده‌ها هستند و دلیل مبتلا شدن خانواده‌ها هم حضور آن‌ها در دورهمی‌ها و جمع‌های خانوادگی یا رفتن به مسافرت است. مسلما بازشدن مدارس باعث می‌شود که سیکل بیماری قطع نشود. تا زمانی هم که این چرخه از حرکت بازنماند، باید بچه‌ها را از اجتماعات دور نگه داریم.»
به گفته کیوانفر، «اگر سیکل ابتلا در بزرگ‌سالان متوقف شد، میزان ابتلای کودکان نیز کاهش می‌یابد. باید میزان تست‌های مثبت در روز بسیار کم باشد و منشأ ابتلای افراد نیز مشخص شود تا بتوان کرونا را مهار کرد.»
از نظر این پزشک، تدوین دستورالعمل هیچ تضمینی برای اجرا به همراه ندارد؛ زیرا از زمان شیوع کرونا به کشور رعایت پروتکل‌ها فقط روی کاغذ است، نه در اجتماعات. واکسیناسیون معلم‌ها، کادر مدرسه و… نیز نمی‌تواند جلوی ابتلا به کرونا را بگیرد. باید همه افراد بزرگ‌سال واکسینه شوند تا دانش‌آموزان بتوانند با ایمنی و خاطر جمع در جامعه حضور پیدا کنند. واکسیناسیون قشر خاصی از جامعه نمی‌تواند سیکل ابتلا را متوقف کند.
