نشانه و روح اسلام در شهر اسلامی متجلی است
در این نشست شهردار اصفهان به تشریح جزئیات نظریه دستیابی به شهر اسلامی پرداخت و آن را مبنای اجرای طرح‌ها و برنامه‌های مدیریت شهری در این دوره دانست.
علی قاسم‌زاده با بیان اینکه این دوره مدیریت شهری بر مبنای دستیابی به وجه تازه‌ای از شهر اسلامی آغاز به کار کرده است، گفت: «با مروری بر همه تعاریفی که از شهر اسلامی وجود دارد، دریافتم که کامل‌ترین و بهترین تعریف این است که باید شهر و جامعه به‌مثابه یک موجود زنده و ذی‌حیات شناخته شود و به تجلی اسماءالحسنی الهی در شهر اقدام شود. این تعریف ملهم از تعریف انسان کامل است؛ انسانی که کمال او به شدت ظهور اسماءالحسنی بستگی دارد و هرچه بیشتر به این ظهور نزدیک شویم، به کمال نزدیک‌تر هستیم.» او ادامه داد: «در این تعریف اسلامیت جامعه اسلامی به میزان شدت ظهور اسماء الهی است. چنانکه خداوند عادل، ناظم، جمیل، قادر، نظیف و… است و شهر نیز باید این صفات را در خود متجلی ببیند.» شهردار اصفهان با تأکید بر اینکه سایر تعاریف شهر اسلامی بیشتر کالبد و ظاهر شهر را مدنظر قرار داده‌اند، گفت: «در این تعاریف یا نشانه‌ها اهمیت زیادی دارند یا در نگاهی صرفا فقهی به تنظیم شعائر و بزرگداشت مناسبت‌ها توجه شده است؛ ولی اگر شهر را موجودی صاحب حیات بدانیم، متوجه می‌شویم که نشانه‌ها مختص کالبد هستند. چنانکه مقام معظم رهبری می‌فرمایند اگر شما را در میان شهری قرار دهند، باید با نگاه به خود شهر بفهمید ماهیت این شهر چیست.» او با بیان اینکه اگر چنین موقعیتی در شهر اصفهان برای انسان پیش بیاید، می‌تواند با مشاهده گلدسته‌ها و مناره‌ها متوجه شخصیت اسلامی شهر شود، اظهارکرد: «این نشانه‌ها به‌رغم اهمیتی که دارند صرفا مختص کالبد و تنظیم شعائر هستند که البته باید حفظ شوند؛ اما علاوه بر این، روح و حیات شهر نیز باید در شهر اسلامی مورد توجه جدی قرار گیرد و ظهور اسماءالحسنی نشانه اسلامیت آن باشد.» قاسم‌زاده عدم برخورداری از نقطه پایان را از محاسن این تعریف دانست و گفت: «بر اساس این تعریف، ظهور اسماء الهی در شهر پایان ندارد و همواره باید در مسیر آن حرکت کرد.»
اجرای ایده شهر اسلامی در مقیاس محله‌ها؛ نخستین گام مدیریت شهری
شهردار اصفهان، اجرای ایده شهر اسلامی در مقیاس محله‌ها را نخستین گام مدیریت شهری در این زمینه دانست و گفت: «برای عینیت‌دادن به این ایده سعی کردیم با یک مبنای نظری و مقیاس سنجش‌پذیر با کمک اعضای محترم شورای اسلامی شهر اتفاقی را رقم بزنیم.» قاسم‌زاده، فعالیت در شهرداری را حرکت بر پل صراط نازک و شکننده تعبیر کرد و افزود: «این پل می‌تواند انسان را به بهشت یا به قعر جهنم برساند! بنابراین امید ما این است که از این مسیر به بهشت برویم و تلاش کنیم تا نمونه‌ای از آنچه را با عنوان حکومت اسلامی در چهار دهه اخیر گفته‌ایم، در گوشه‌ای از کشور اجرا کنیم. چنانکه در این مسیر باید مراقب مصلحت‌سنجی‌ها و اغماض‌ها و رسوخ شیطان نیز باشیم.»
او تأکید کرد: «امیدوارم با کمک اندیشمندان و نخبگان بتوانیم دغدغه تأسیس نظام را که چشانیدن طعم اسلام به بشر بوده است، تحقق بخشیم؛ به‌ویژه اینکه دیگر زمان حرف‌زدن نیست و باورپذیری نسبت به حرف‌ها در میان مردم از بین رفته است. مردم منتظر هستند در عرصه عمل اتفاقی بیفتد.»
تأملاتی در باب شهر اسلامی
دبیر شورای راهبردی الگوی پیشرفت اسلامی هم با تأکید بر اجرای مؤلفه‌های شهر اسلامی در کشور گفت: «ما در دوره‌های قبل، مباحث تفصیلی مختلفی در حوزه مدیریت شهری محله‌محور را با شهرداری مشهد طی ده‌ها ساعت جلسه مطرح کردیم و درباره مفهوم تفریح، اقتصاد، قوانین و مقررات ساختمان‌سازی و… در شهر به گفت‌وگو نشستیم. ثمرات خوبی نیز بر مبنای نگاه محله‌محوری در مشهد محقق شد که البته با تغییرات موسمی در شهرداری متوقف ماند. از آنجایی‌که شهر اصفهان می‌تواند به یکی از شهرهای پیشتاز در عرصه تمدن نوین اسلامی بدل شود، مطالبه ما از شما به‌عنوان مدیران شهری اصفهان این است که اسلامیت را تنها به نام‌گذاری‌های مذهبی و کمک به فعالیت مساجد و… تقلیل ندهید و آن را در معنایی بزرگ‌تر و عمیق‌تر در نظر بگیرید.» حــجــت‌الاســلام‌والمـسلمیـن کشوری، سپس به طرح پرسشی از شهردار و اعضای شورای اسلامی شهر اصفهان پرداخت و تصریح کرد: «ایده و نظریه اصلی شما برای اداره شهر با نگاه اسلامی چیست و چگونه می‌خواهید ابعاد مختلف شهر را با این نگاه تطبیق دهید؟»
او خاطرنشان کرد: «مثلا کشاورزی چگونه با مبانی اسلامی مطابق خواهد شد؟ آیا همین‌که بر یک گلخانه نامی مقدس بگذاریم، ولی مسئله طیب بودن که تأکید اسلام برای کشاورزی است، در آن اجرایی نشود، به مبانی اسلامی عمل کرده‌ایم؟! یا درحالی‌که حمل‌ونقل و طراحی شهری را بر مبنای”Tod” تنظیم می‌کنیم و بعد آن پل را با یک نام اسلامی مزین می‌کنیم، آیا اسلامی عمل کرده‌ایم؟!» حـجــت‌الاســلام‌والمســلمیـن کشوری اضافه کرد: «در حال حاضر بسیاری از مدیران کشور ما چنین نگاه ناقصی به مسئله اسلامیت دارند و برنامه‌ریزی جدی برای اجرای مفاهیم اسلامی در اداره جامعه ندارند؛ به نظر می‌رسد اصفهان نیز در آینده با مسیری که در پیش‌گرفته به شهری مانند دبی تبدیل شود و شهری صرفا گردشگر پذیر و دور از هویت اسلامی باشد.»
دبیر شورای راهبردی الگوی پیشرفت اسلامی، ساخت سیتی‌سنترها در اصفهان را نشانه‌ای از فاصله‌گیری این شهر از مبانی اسلامی دانست و گفت: «اگر واقعا قرار است اصفهان به سمت شهر اسلامی پیش برود باید این نگاه‌ها اصلاح شود. اگر قرار است مگامال و کارخانه‌های بزرگ ساخته شود، پس مفهوم عدالت در اقتصاد چه می‌شود؟ اسلام اقتصاد را بر مبنای الگوی تجارت و الگوی تولید غیر متمرکز پایه‌گذاری می‌کند. این درحالی‌است که امروز به‌جای تولید گوشت و لبنیات در روســتــــاهــا، مــجتمــع‌هــای لبـنیــات راه‌اندازی می‌شود و کار در اختیار چند نفر قرار می‌گیرد و سود ناشی از تولید مواد غذایی را در اختیار می‌گیرند و با روش‌های مختلف نیز فرار مالیاتی دارند!» حجت‌الاسلام کشوری با اشاره به احداث تفرجگاه باغ گل‌ها در اصفهان گفت: «پرسش اولم این است که آیا تفریح محدود به تماشای آب و گل و گیاه و درخت است یا می‌تواند معنایی توسعه‌یافته داشته باشد و ده‌ها مصداق دیگر پیدا کند؟» او افزود: «بر اساس روایات حدود ده نوع تفریح داریم که شهرداری می‌تواند به رواج آن‌ها اقدام کند؛ مثلا یکی از مصادیق تفریح، عطر است که الان تحت تسلط کشور فرانسه و با معادلات بیوشیمی مضر است. اگر بتوانیم عطر مبتنی بر ریاحین را زنده کنیم، می‌تواند مبنای عملکرد شهرداری اصفهان باشد و به سلامت مردم و تعدیل مزاج هم کمک کند؛ همچنین شهرداری می‌تواند برای توسعه تفریح در خانه، برنامه‌ریزی کند و اساس تفریح در خانه، اهمیت‌دادن به جایگاه حیاط خانه است. شهرداری اصفهان می‌تواند به الگوی جدیدی برای تفریح فکر کند و تفریح را محدود به باغ گل‌ها نداند.» او با بیان اینکه موضوع تفریح می‌تواند طی مباحث کارشــنــاســی مـختــلــف مــوردبــررسی دقیق‌تری قرار گیرد، اظهار کرد: «با مدیران خود درباره چیستی تفریح و انواع آن بر اساس مبانی فقهی و دینی بحث کارشناسی کرده و تفریح را بر اساس مبانی اسلامی بازتعریف کنید.»
او افزود: «یکی از مصادیق تفریح در خانه، فضایی به نام حیاط است که باید در روند احیای بافت‌های فرسوده خانه‌ها حیاط‌دار تعریف شوند تا این بخش مهم از تفریح حذف نشود و مردم ناچار به سفرهای درون‌شهری نشوند. هرچند سفرهای درون‌شهری موجب افزایش تراکنش و درآمد آفرینی برای شهرداری می‌شود، اما هزینه‌ها را نیز افزایش می‌دهد؛ همچنین در تفریح باید به فکر افزایش صله‌رحم بود که بیش از صد فایده برای آن تعریف‌شده است؛ مثلا در یکی از کشورهای شرق آسیا جایزه‌ای در نظر گرفته‌اند برای مستأجرهایی که خانه‌شان را در کنار خانه پدر و مادرشان تهیه می‌کنند. آن‌ها انگیزه صله‌رحم ندارند و علت این کار برایشان کاهش جرم و هزینه‌های شهری است.»
حجت‌الاسلام کشوری با بیان اینکه در بودجه‌ریزی بحثی به نام بودجه‌ریزی ارتباطی تعریف شده است، تصریح کرد: «بر این اساس، اگر شهرداری برای تنظیم روابط انسانی وقت بگذارد، هزینه‌های شهر کاهش می‌یابد. امروز دادگستری اصفهان به دلیل بی‌توجهی به تنظیم صحیح روابط انسانی، بیشترین ثبت پرونده درباره اختلافات مردمی را دارد و عامل اصلی مهم برای تنظیم روابط انسانی، لذت‌های حلال و تفریح است. این باید بازتعریف شود. نمی‌شود از این فکر متحجرانه دفاع کرد و مفهوم تفریح را تنها به طراحی بوستان و باغ محدود کرد.»
دبیر شورای راهبردی الگوی پیشرفت اسلامی تأکید کرد: «امروز می‌شود گفت شهر اصفهان در میراث فرهنگی مقلد سازمان جهانی یونسکو است و دارد بخشی از سند توسعه پایدار 2030 را جلو می‌برد. این شایسته این مردم نیست. اگر از من به‌عنوان کسی که بیش از یک دهه در حوزه طراحی مدیریت شهری مطالعه کرده‌ام و مشاور بوده‌ام بپرسید، می‌گویم اسلامیت در شهر به معنای بازتعریف مفاهیم شهری است و نباید بر اساس مفاهیم توسعه پایدار برنامه‌ریزی کرد.» او توضیح داد: «وقتی نظریه مدیریت شهری محله‌محور مطرح می‌شود یکی از چهارپایه محله باید بازتعریف موضوع تفریح باشد و امروز علمای حوزه علمیه می‌توانند پاسخ‌گوی مناسبی برای تأمین این نیازها باشند.»
حجت‌الاسلام کشوری شهر و تفریح، شهر و مکاسب، شهر و آموزش و شهر و تجارت را چهار محور نظریه مدیریت شهری محله‌محور دانست و گفت: «امروز می‌توانیم حدود 100 تصمیم عملیاتی به شما پیشنهاد دهیم که می‌تواند افق جدیدی را برای اصفهان رقم بزند. امیدوارم با توجه به موقعیت تأثیرگذار اصفهان در کشور، در دهه آینده حکمرانی شهری تازه‌ای در این شهر پایه‌گذاری شود.»
