علیرضا بیگلری، رئیس انستیتو پاستور ایران، نیز چندی پیش مدعی شد که واکسن پاستور که توزیع آن به تازگی شروع شده است، واکسنی مناسب برای تزریق به کودکان است؛ آنجا که به «ایرنا» گفت: «با تزریق سه دز از این واکسن در بیش از ۹۹درصد افراد ایمنی‌زایی دیده می‌شود؛ همچنین با توجه به اینکه در کودکان فقط به دو دز واکسن نیاز است و دیگر به دز یادآور در کودکان نیاز نداریم و در کودکان هم با دو دز می‌توان به این حد از کارایی رسید.» حالا و در شرایطی که بیش از یک ماه از این ادعاها می‌گذرد، وزارت بهداشت به تازگی اعلام کرده است که برنامه‌ای برای واکسیناسیون کودکان زیر 12 سال ندارد؛ این درحالی است که هنوز بسیاری از خانواده‌های ایرانی برای تزریق واکسن فرزندان 12 تا 18ساله خود با واکسن «سینوفارم» اقدام نکرده‌اند و به این موضوع تردید دارند؛ اما آیا این نگرانی و عدم دریافت واکسن از سوی دانش‌آموزان 12 تا 18ساله آن‌هم در شرایطی که گفته می‌شود مدارس به زودی بازگشایی خواهند شد، منطقی است؟ آیا ممکن است واکسیناسیون این افراد با واکسن سینوفارم خطرناک باشد و آن‌ها را دچار عارضه کند؟ رضا مرآثی، اپیدمیولوژیست و مدرس دانشگاه، در گفت‌وگو با «اصفهان‌زیبا» به این پرسش‌ها پاسخ می‌دهد.
واکسیناسیون افراد 12 تا 18 سال از اواخر شهریورماه در کشور آغاز شده است و تاکنون ادامه دارد. گفته می‌شود بیش از 70درصد از دانش‌آموزان دز اول واکسن خود را دریافت کرده‌اند؛ درحالی‌که مابقی هنوز برای دریافت واکسن اقدام نکرده‌اند که عمده دلیل آن نیز نگرانی خانواده‌ها از واکسینه‌شدن فرزندانشان با واکسن «سینوفارم» است. در کشورهای دیگر روال چگونه است؟ آیا کودکان و نوجوانان نیز واکسینه شده‌اند؟
واکسینــاسیــون نــوجــوانــان و گروه دانش‌آموزان، مبحثی چالش‌برانگیز در سطح دنیاست؛ مثلا در خود آمریکا که تولیدکننده واکسن فایزر است، فقط 18 سال به بالاها اجازه تزریق واکسن دارند؛ البته این واکسن روی 600 هزار کودک 12 تا 15 سال نیز امتحان شده است و آن‌ها تحت مطالعه قرار گرفته‌اند. نتایج این بررسی نشان می‌دهد که افراد دریافت‌کننده واکسن مشکل خاصی پیدا نکرده‌اند. در انگلستان نیز همه 12 سال به بالاها اجازه دریافت واکسن آسترازنکا را پیدا کرده‌اند و مشکلی برایشان به وجود نیامده است. حرف‌های ضدونقیض هم در این باره زیاد شنیده می‌شود. از یک سو گفته می‌شود تزریق واکسن بلامانع است و از طرف دیگر می‌گویند در رابطه با خطرهای احتمالی تزریق واکسن در کودکان و نوجوانان هنوز مطالعات دقیقی انجام نشده است و تردیدهایی وجود دارد.
واکسیناسیون دانش آموزان 12 تا 18 سال در ایران با واکسن «سینوفارم» انجام شده است. آیا انتخاب «سینوفارم»، برای این سنین درست و منطقی است؟
در ارتباط با سینوفارم نیز بحث‌های زیادی مطرح است. برخی معتقدند که افراد بالای 12 سال نیز می‌توانند این واکسن را دریافت کنند؛ البته خود من تاکنون مطالعه دقیق و مورداطمینانی دراین‌باره ندیده‌ام. درحال حاضر، تصمیم به بازگشایی مدارس و مراکز آموزشی است؛ درحالی‌که باید توجه داشت که شیب نزولی کووید19 و کاهش آمار مبتلایان و مرگ‌ومیرهای ناشی از آن، نشان‌دهنده کنترل بیماری در کشور نیست؛ بلکه این خاصیت اپیدمیولوژیک کووید 19 است؛ به گونه‌ای که در یک بازه زمانی آمار مبتلایان و مرگ‌ومیرها کاهش می‌یابد و در بازه دیگر ،افزایش یافته و همه جامعه را درگیر می‌کند؛ بنابراین ممکن است از دو هفته تا یک ماه دیگر با موج ششم کرونا مواجه شویم. در کشور تاکنون ۵۲ میلیون و ۳۷۹ هزار و ۵۷ نفر دز اول، ۳۳ میلیون و ۶۷۴ هزار و ۷۳ نفر دز دوم و ۸۴ هزار و ۳۴۰ نفر، دز سوم واکسن کرونا را تزریق کرده‌اند و مجموع واکسن‌های تزریق‌شده در کشور به ۸۶ میلیون و ۱۳۷ هزار و ۴۷۰ دز رسیده است. این آمارها نشان‌دهنده این است که هنوز ایمنی جمعی در کشور به وجود نیامده است. قبلا گفته می‌شد که اگر 70درصد جامعه ایمن شوند، ایمنی گله‌ای به‌وجود خواهد آمد؛ اما اخیرا مطالعه‌ای در آمریکا نشان داده است که برای ایجاد ایمنی گله‌ای باید 90درصد افراد آن کشور ایمن شوند؛ اتفاقی که هنوز با آن فاصله داریم. به‌هرحال ویروس واریانت‌های مختلفی دارد و واکسیناسیون عمومی نیز انجام نشده و در رابطه با واکسیناسیون دانش‌آموزان و نوجوانان هم مطالعات دقیقی انجام نشده است.
با توجه به مباحثی که به آن اشاره کردید، آیا بازگشایی مدارس در شرایط کنونی، تصمیمی درست است؟
فکر می‌کنم برای بازگشایی مدارس فعلا زود است و باید در این زمینه تأمل بیشتری انجام شود؛ زیرا به‌رغم تصورها و اظهارنظرهای مختلف پیک ششم بسیار بدتر از پیک پنجم خواهد بود. سیر موج‌های مختلف کرونا نشان دهنده این است که پیک جدید به دلیل ایجاد واریانت‌های جدید ویروس، بسیار سهمگین‌تر از موج قبلی است. قبل از اینکه به فکر واکسیناسیون کودکان باشیم، باید ایمنی جامعه را بالا برده و تصمیم‌های عجولانه نگیریم. بالاخره نباید برای بازگشایی مدارس تعجیل شود. باید صبر کرد تا ایمنی جامعه بالا برود و این‌گونه ایمنی کودکان نیز تأمین شود. آمارها نشان می‌دهد که کودکان به دلیل سیستم ایمنی خود، کمتر به کووید 19 مبتلا می‌شوند؛ البته این اصلا تضمین‌کننده نیست؛ به همین دلیل نیز نباید برای بازگشایی مدارس عجله کرد. متأسفانه استقبال عمومی در ماه اخیر نسبت به روزهای اولیه از واکسن کمتر شده است؛ درحالی‌که مردم باید برای دریافت هر گونه واکسنی که در دسترسشان است، اقدام کنند و منتظر واکسن جدید نباشند. مسلما واکسن‌زدن بسیار بهتر از واکسن‌نزدن است. مطالعات نشان می‌دهد، افرادی که واکسن دریافت کرده‌اند، کمتر به کووید19 مبتلا می‌شوند و در صورت ابتلا نیز شدت بیماری و مرگ‌ومیر در آن‌ها کمتر است؛ پس گریزی جز واکسیناسیون عمومی نیست؛ البته در رابطه با واکسیناسیون دانش‌آموزان باید محتاطانه عمل کرد.
پس نگرانی خانواده‌ها منطقی است. راه چاره چیست؟
فعلا برنامه واکسیناسیون باید بر جمعیت بالای 12 سال متمرکز شود تا ایمنی جمعی لازم در کشور به وجود آید.
پاستور مدعی است که واکسن تولیدی آن اثربخشی 99درصدی برای کودکان دارد؛ هر چند وزارت بهداشت به تازگی اعلام کرده است برنامه‌ای برای واکسیناسیون زیر 12 سال ندارد؛ اما این ادعای پاستور تا چه میزان می‌تواند درست باشد؟
نتایج نشان می‌دهد واکسن برای افراد بالای 12 سال کارایی دارد؛ اما نکته این است که باید مطالعات بیشتری درباره اثربخشی این واکسن انجام شود. تأکید می‌کنم که فعلا تمرکز باید بر واکسیناسیون بالای 12 سال باشد؛ موضوعی که دنیا نیز با آن موافق است و همه جوامع علمی نیز بر آن تأکید دارند و می‌گویند افراد بالای 18 سال اجازه دریافت هرگونه واکسنی که در دسترسشان است، دارند. البته به فرض اینکه واکسیناسیون هم کامل شود این نکته را نباید فراموش کرد که پروتکل‌های بهداشتی همچنان باید رعایت شوند؛ زیرا ویروس کرونا واقعا رفتار ناشناخته‌ای دارد.
