واکسن آسترازنکا به تازگی به ایران هم وارد شده و 39 هزار دوز آن به اصفهان تحویل داده شده تا بین گروه‌های هدف از جمله کادر درمان و پاکبانان و جانبازان و… توزیع شود. توقف توزیع و تزریق، آسترازنکا در کشورهای اروپایی و همچنین ایجاد عوارضی همچون ایجاد لخته خون و مرگ‌و میر ناشی از آن باعث ایجاد دلهره و نگرانی در بین ایرانی‌ها شده است؛ دغدغه‌ای که برخی‌ها را از تزریق این واکسن منصرف می‌کند. محسن مصلحی، دبیر شورای عالی نظام پزشکی کشور و قائم‌مقام و معاون پشتیبانی و رفاهی سازمان نظام پزشکی اصفهان در گفت‌وگو با «اصفهان‌زیبا» از ضرورت تزریق انواع مختلف واکسن می‌گوید.
این روزها تب و تاب تزریق واکسن داغ است. برخی به هر دری می‌زنند تا واکسن تزریق کنند تا در برابر ویروس کرونا ایمن باشند؛ درحالی‌که عده دیگری می گویند به دلیل عوارض ناشی از واکسن و گزارش‌هایی که در این باره شنیده‌اند و سرعت عمل در ساخت آن، از تزریق واکسن واهمه دارند و ترجیح می‌دهند واکسن تزریق نکنند. بالاخره از واکسن‌هایی که در ایران موجود است، باید تزریق کرد یا نه؟
واکسن‌های موجود مثل فایزر، مدرنا، آســـــترازنـــــکا، جــانسـون‌انـد‌جـانسون، سینوفارم، استپوتنیک و بهارات هند و… از جمله واسکن هایی هستند که به نوعی از سازمان جهانی بهداشت مجوز دارند؛ طبیعی است که به دلیل پاندمی به این واکسن‌ها مجوز تزریق اضطراری داده شده باشد؛ بنابراین هر کدام از این واکسن‌ها به خاطر اینکه در شرایط حاضر مجوز دارند قابل تزریق هستند و گفته می‌شود واکسن بزنید؛ حتی اگر واکسن با کیفیت پایین باشد؛ منظور از کیفیت پایین این است که درجه ایمنی‌زدایی واکسن نسبت به واکسن‌هایی که تاکنون تولیده شده، پایین‌تر باشد. برای مثال، سینوفارم حدود 79 درصد ایمنی در برابر کرونا دارد؛ درحــالی‌که گـــزارش‌هــا نــــشـــان می‌دهـــنــد ایــمـــنی‌زایی اسپیوتنیک یا آسترانزکا بالاتر از این است. به هرحال هر واکسنی، حتی با ایمنی‌زایی 70درصد نیز میزان ابتلا به کرونا را کمتر می‌کند؛ درواقع شدت بیماری هم در فردی که واکسن زده و هم در مقیاس کلی را کاهش می‌دهد و در حوزه پیشگیری مؤثر است. افرادی که موفق به تزریق واکسن شده‌اند، اگر به کرونا مبتلا شوند، شدت بیماری‌شان کمتر خواهد بود و عوارض کمتری را تجربه می‌کنند.
چرا؟
این موضوع تا حدودی به تکنیک تهیه واکسن برمی‌گردد؛ برای مثال، برخی از واکسن‌ها مثل سینوفارم یا بهارات، ویروس غیرفعال و کشته‌شده هستند؛ درحالی که مدل ساخت مدرنا و فایزر متفاوت است. به همین دلیل نیز ایمنی‌زایی بهارات و سینوفارم کمتر از سایر واکسن‌هاست.
در رابطه با آسترازنکا چطور؟
یکی از عوارضی که مثلا در واکسن آسترازنکا که به تازگی در گروه‌های در اولویت اصفهانی نیز قرار گرفته، ایجاد لخته خون است. این گزارش‌ها باعث شده تا خیلی‌ها نسبت به این واکسن بی‌اعتماد شوند و از تزریق به آن اجتناب کنند.
پرهیز از عدم تزریق آسترازنکا به دلیل احتمال بروز ایجاد لخته خون تا چه میزان معقول و منطقی است؟
یک سری از عوارضی که بعد از تزریق واکسن‌ها گزارش می‌شوند، طبیعی است؛ مثل کوفتگی بدن، سردرد، کمردرد و تب. این عوارض معمولا بعد از یک هفته برطرف می‌شوند. برخی از عوارض مثل لخته‌شدن خون نیز در کشورهای اروپایی گزارش شده است. واکسن آسترازنکا که توسط کره جنوبی و کشورهای اسکاندیناوی تولید می‌شود، حدود 82 درصد ایمنی‌زایی دارد و عوارضی همچون لخته خون که گزارش شده، بسیار نادر است و نسبت به کرونا و پیامدهای ناشی از آن ضریب اندکی دارد؛ برای مثال، در کشور کره، از یک‌میلیون دز واکسنی که تزریق شده در گروه‌های سنی مختلف، عارضه خاصی مشاهده نشده است. در برخی از کشورها هم از هر دومیلیون نفر یک یا دو نفر دچار لخته خون شده‌اند. این موضوع درحال بررسی است که آیا علت ایجاد لخته خون، تزریق واکسن بوده است یا عوامل دیگر. بنابراین توصیه این است که واکسن تزریق شود، چون برای مهار کرونا باید بین 70 تا 80 درصد جامعه واکسینه شوند.
پس چرا توزیع و تزریق این واکسن در برخی از کشورها از جمله آلمان و ایتالیا و دانمارک متوقف شده است؟
معمولا یک توقف موقت داده می‌شود تا موضوع بررسی شود، اما همان‌طور که مشاهده کردید، مرکل واکسن را تزریق کرد تا ذهنیت موجود برطرف شود. در برخی از کشورها نیز تزریق این واکسن ادامه دارد و متوقف نشده است.
تزریق این واکسن در برخی از کشورها از جمله آلمان فقط در کیس‌های خاصی (مثلا زیر 60 سال) ممنوع شده است. دلیل این موضوع چیست؟
بله، در برخی از کشورها فقط تزریق به یک رنج سنی خاص متوقف شد. این مورد عجیبی نیست و معمولا اتفاق می‌افتد؛ برای مثال، تزریق استپوتنیک در کشور ما دیر شروع شد، ولی از آنجا که قبلا 40 کشور دیگر این واکسن را تزریق کرده بودند، اطلاعات کافی در دسترس ما قرار داشت. در رابطه با آسترازنکا در آینده اطلاعات بیشتری حاصل خواهد شد. گزارش‌هایی که اعلام شده، نشان داده فعلااین واکسن مثلا در رنج سنی خاصی عارضه ایجاد کرده است؛ بنابراین درحال حاضر، تزریق واکسن در این رنج متوقف شده است. البته این گزارش‌ها بسیار اندک هستند و هنوز هم سازمان جهانی بهداشت تزریق واکسن آسترازنکا را توصیه می‌کند و آن را جزو واکسن‌های ایمن می‌داند.
آیا تا به الان تزریق واکسن در کشور منجر به بروز عوارض شدید از جمله مرگ شده است؟
در رابطه با واکسن آسترازنکا تاکنون چنین چیزی نشینده ام. این موضوع را وزارت بهداشت باید اعلام کند.
برخی از افرادی که واکسن تزریق کرده‌اند، به کووید 19 مبتلا شده‌اند. آیا تزریق واکسن مانع از ابتلا به کرونا نمی‌شود؟
به علت تزریق خود واکسن هیچ‌کس به کرونا مبتلا نمی‌شود؛ به این معنا که کسی بگوید من واکسن زده‌ام و به این دلیل به کرونا مبتلا شدم. البته همان‌طور که گفتم ممکن است فردی که واکسن تزریق کرده، پس از تزریق، علائمی از خود نشان دهد؛ مثل سرفه و عطسه و بدن درد و سردرد. ممکن است کسی که واکسن زده، به چند دلیل به کرونا مبتلا شود؛ یک دلیل اینکه هیچ واکسنی ایمنی صد‌درصد ایجاد نمی‌کند. دیگر اینکه ویروس مدام درحال جهش است و فرد چندین بار ممکن است به کرونا مبتلا شود. پس زدن واکسن نباید اعتماد به نفس کاذب ایجاد کند.
با توجه به سرعت قطرهچکانی تزریق واکسن، آیا اثر واکسن‌ها تا واکسناسیون عمومی از بین نمی‌رود؟
شرط اثر کردن واکسینه کردن این است که جمعیت زیادی در مدت زمان اندکی واکسینه شوند؛ یعنی اینکه در بهترین فرصت واکسیناسیون شروع شود و در یک بازه زمانی کوتاه بیشترین جمعیت واکسن بزنند تا بتوان بر پاندمی غلبه کرد. متأسفانه در ایران واکسیناسیون دیر آغاز شد و در یک بازه طولانی اتفاق افتاد. این موضوع باعث می‌شود عملا نتیجه مطلوب حاصل نشود.
اما وزیر بهداشت می‌گوید حتی با واکسیناسیون عمومی هم نمی‌توان اوضاع را کنترل کرد!
گفته وزیر بهداشت، احتمالا مربوط به وضع حاضر است؛ چون واکسن‌هایی که وجود دارد به غیر از واکسن جانسون‌اندجانسون که یک دز است، باید در دز تزریق شود؛ بنابراین پس از تزریق دز اول و دوم واکسن، چند روز طول می‌کشد و پس از آن ایمنی حاصل می‌شود. این باعث می‌شود که مشکلی فعلا حل نشود و فقط جامعه نیازمند رعایت شدید پروتکل‌های بهداشتی باشد.
