به تازگی فیلمی در فضای مجازی دست به دست می‌شود که حاکی از تخلیه لجن‌های اسیدی در منطقه شرق اصفهان است. این ادعا آیا صحت دارد و آلاینده‌ای که در این منطقه تخلیه شده، لجن اسیدی است؟
بله. این فیلم صحت دارد. پس از آنکه این فیلم به دست ما رسید به محل اعزام شدیم و با بررسی متوجه شدیم که پساب تخلیه‌شده در منطقه شرق اصفهان از نوع لجن اسیدی است؛ منتهی برای اطمینان بیشتر نمونه‌برداری انجام و نمونه تحویل آزمایشگاه شد تا بررسی‌های لازم بر آن انجام شود که این آلاینده چه نوع پسماندی است؛ البته در اینکه این پـسماند خاص است، شکی نیست.
پسماند ویژه به چه نوع از پسماندها گفته می‌شود؟
پسماندهای ویژه، پسماندهایی هستند که به خاطرداشتن برخی از خـصوصیات خـطـرنـاک مثل مسمومیت و بارندگی و مواردی از این قبیل نیاز به مدیریت ویژه دارند. پسماندی که در فیلم دیده شد، در مناطق کم‌تردد شهر تخلیه شده است. این اتفاق نیز در شب افتاده و در آبراهه فصلی به طول یک هزارو 500 متر جاری شده است. البته با هماهنگی‌های لازم، قبل از اینکه پسماند به آب‌های زیرزمینی نفوذ کند، پاک‌سازی انجام شد و خاک آلوده نیز برداشت و به شرکت امحای پسماند تحویل داده شده تا با استفاده از روش‌های اصولی دفن شود.
آیا تاکنون مشخص شده که کدام‌یک از صنایع به تخلیه این آلاینده در منطقه شرق اصفهان اقدام کرده است؟
نکته واضح این است کــارخانه‌ای که اقدام به این کــار کرده، به صورت غیرقانونی پسماند خود را در منطقه شرق اصفهان تخلیه کرده است؛ چون به همه صنایعی که زیر نظر محیط‌زیست فعالیت می‌کنند، اطلاع‌رسانی شده است که پسماندهایشان را چگونه مدیریت کنند. علاوه براین، محیط‌زیست به صورت مستمر این صنایع را پایش می‌کند. در این میان، نقش مردم از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است و آن‌ها باید اگر تخلفاتی این‌چنینی دیدند، در اولین فرصت آن را مستند کرده و به پلیس یا محیط‌زیست گزارش کنند تا بتوان واحد صنعتی متخلف را شناسایی و از طریق قانون با آن برخورد کرد.
براساس قانون، مجازات متخلفان چیست؟
همان‌طور که گفتم، متخلفانی که به تخلیه پسماند در منطقه شرق اصفهان اقدام کردند، هنوز شناسایی نشده‌اند؛ اما اگر شناسایی شوند، این اقدام پیگرد قضایی دارد و براساس ماده 16 و 20 قانون مدیریت پسماند مجازات برای آن‌ها در نظر گرفته شده است. در همین راستا اگر واحد صنعتی در حال تخلیه پسماند باشد، وسیله نقلیه از یک تا هفت هفته توقیف و با دستور مراجع قضایی جریمه نقدی نیز در نظر گرفته می‌شود. این جنبه عمومی جرم است و براساس جنبه خصوصی جرم نیز واحد صنعتی متخلف باید در هزینه‌های پاک‌سازی مشارکت داشته باشد.
این آلاینده‌ها تا چه عمقی از خاک نفوذ کرده‌اند؟
حدود هزار و 500 متر جاری شده‌اند و به عمق 2 تا 3 سانتی‌متری خاک نیز نفوذ کرده‌اند.
لجن‌های اسیدی برای آب‌های زیرزمینی چه مخاطراتی را به همراه دارند؟
بستگی دارد و با همدیگر متفاوت است؛ برای مثال، اگر خط تولید یک مرکز صنعتی ارتقا یافته باشد، لجن‌های اسیدی هم که تولید می‌کند، از خطر کمتری برخوردار است. بنابراین میزان خطرناک‌بودن این پسماندها به فعالیت کارخانه‌ها و مراکز صنعتی بستگی دارد. از سوی دیگر این کارخانه‌ها بنا به خط تولید پسماند خاص نیز تولید می‌کنند؛ اما آنچه واضح است اینکه لجن‌های اسیدی آلایندگی زیادی دارند و با بارندگی قابلیت نفوذ در خاک را پیدا می‌کنند. میزان نفوذ نیز به سطح آب‌های زیرزمینی و نوع خاک بستگی دارد؛ مسلما اگر نفوذپذیر باشد، آب زودتر به خاک‌های زیرزمینی راه پیدا می‌کند.
به طورکلی، خود شرکت‌هایی که پسماند تولید می‌کنند، چگونه باید به امحای آن بپردازند؟
کـارخـانـه‌هـــایی کــه پسماند ویژه تولید می‌کنند، مسئولیت امحای آن را خودشان به عــهـده دارند. علاوه براین، سامانه‌ای به نام محیط‌زیست انســــانـــی موجود است که صنایع در آن مشخصات خود را وارد می‌کنند تا کارشناسان محیط‌زیست پس از ارزیابی مبدأ مورد نیاز را بررسی کنند. مقصد نیز مشخص می‌شود. مقصد معمولا کارخانه امحای پسماند است یا کارخانه‌هایی که از پسماندها به‌عنوان ماده اولیه استفاده کرده و آن را تبدیل به ماده دیگری می‌کنند. مبدأ و مقصد هر دو باید مجوزهای لازم زیست‌محیطی را داشته باشند. این پسماندها در مقصد و با حضور کارشناسان محیط‌زیست فک‌پلمب شده و تـحـویـل کـارخانه مجوزدار می‌شوند.
آیا تخلیه پسماندهای خاص در ناحیه شرق اصفهان، قبل از این نیز اتفاق افتاده بود و اگر این اقدام برای بارهای دیگر نیز تکرار شود، چه پیامدهای زیست محیطی به وجود خواهد آمد؟
در همین سامانه جامعه محیط‌زیست انسانی، چگونگی امـحـای پسماندها مشخـص اســت و بــه طــور دوره‌ای موردپایش قرار می‌گیرد. تلاش می‌شود که واحدهای صنعتی که مجوز دارند، دست به چنین کاری نزنند؛ ولی به هرحال این اتفاق مسبوق به سابقه است و از آنجا که به صورت قانونی فعالیت نمی‌کنند، نمی‌توان از آن‌ها انتظار تکرار این کار را هم نداشت. اما اگر با همکاری و همیاری این صنایع شناخته و یک‌بار مجازات شوند، دیگر دست به چنین اقدامی نمی‌زنند؛ چون مجازات‌ها سنگین و بازدارنده است.
