در این میان، سخن‌گوی سازمان غذا و داروی کشور از توزیع برکت برای تزریق عمومی خبرداد؛ درحالی‌که ساعتی پیش از آن در گفت‌وگو با ایلنا گفته بود: «هیچ واکسن ایرانی‌ای مجوز مصرف اضطراری نگرفته است.» این خبر شائبه‌ای ایجاد کرد که می‌گفت: «آیا وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو بر سر صدور مجوز اضطراری واکسن برکت با هم اختلاف داشته‌اند؟» اصفهان‌زیبا در گفت‌وگو با پروفسور حسین کیوانی، دکترای ویروس‌شناسی، به بررسی این موضوع پرداخته است. او از طرفداران برکت است و می‌گوید: « اگر لازم شد، تزریق می‌کنم.»
آقای دکتر! واکسن برکت خوب است یا نیست؟ باید استفاده شود یا نباید استفاده شود؟
مطالعات بالینی شامل سه فاز است: فازهای یک، دو و سه. گاهی به دلیل اضطرار دوفاز را یکی می‌کنند که درباره واکسن کووید، اتفاقا این رویه اعمال شد و هر سه فاز را یکی کردند. بعضی از کشورها هم فازهای یک و دو را یکی کردند تا واکسن زودتر وارد چرخه مصرف شود؛ چون به طور کلی یک سری از الزام‌ها برای واکسن‌هایی که مجوز تزریق اورژانسی (اضطراری) می‌گیرند، برداشته می‌شود؛اما درباره واکسن کوو برکت این کار انجام نشد، بلکه فازهای یک و دو و سه به‌صورت مجزا انجام شد؛ به خاطر اینکه حساسیت خیلی بالا بود و می‌خواستند احتیاط زیادی به خرج دهند. واکسن برکت تست انسانی‌اش را پشت سرگذاشته ولی تعدادی که تست شده، زیاد نبوده و در همه دنیا نیز کم بوده است. کوو برکت تست‌های حیوانی و انسانی را نیز گذرانده و در این تست‌ها عوارضی بیش از آنچه واکسن‌های دیگر دنیا نشان داده‌اند، مشاهده نشده است.
مینو محرز، عضو ستاد ملی مبارزه با کرونا، اثرگذاری واکسن کوو برکت را بالای 70 درصد عنوان کرده و گفته بود: نه تب داشتم، نه عوارض. این در حالی است که باید مدت زمانی از فازهای سه‌گانه بگذرد تا عوارض آن در دوره‌های پنج و ده‌ساله بر جمعیتی قابل توجه بررسی شود.
نظر شما در این باره چیست؟
تا زمانی که یک پاندمی یا همه‌گیری جهانی اتفاق نیفتاده است، پنج یا ده سال صبر می‌کنند تا عوارض طولانی‌مدت یک واکسن بررسی شود؛ ولی همه دنیا و سازمان بهداشت جهانی، تنها راه کنترل پاندمی کرونا را تولید واکسن و واکسیناسیون جهانی عنوان کردند و به همین دلیل، گفته شد که فعلا عوارض طولانی‌مدت را در نظر نمی‌گیریم؛ چون تلفات انسانی نسبتا بالاست؛ به همین خاطر، وقتی اثربخشی و سلامت واکسن مورد تأیید قرار گرفت، مجوز استفاده اضطراری آن صادر شد. درباره برکت این کار نسبت به دیگر واکسن‌های موجود در دنیا، حتی نسبت به فایزر و مدرنا با دقت بیشتری انجام شد. از سویی به‌خاطر پروتئینی که داخل این ویال وجود دارد، عوارضی هست که مربوط به خود واکسن است. عوارض دیگری هم هست که مربوط به خود واکسیناسیون است و ما آن را نمی‌دانیم. ما تنها می دانیم که عوارض واکسن کشته، تب و لرز در ناحیه تزریق است که مسبب آن هم ورود پروتئین خارجی به بدن است. هر زمان که یک پروتئین خارجی به بدن وارد شود، چه ویروس چه باکتری، واکنش بدن به‌صورت التهاب در محل تزریق نشان داده می‌شود. بعضی افراد هم ممکن است به موادی که به واکسن اضافه می‌کنند، مثل هیدروکسید آلومینیوم حساسیت داشته باشند. تعداد این افراد خیلی کم است. یک‌سری عوارض هم هست که به‌طورکلی بر اثر واکسیناسیون علیه کرونا در همه دنیا اتفاق می افتد و ما آن را نمی‌دانیم، درواقع هیچ‌کس نمی‌داند. باید زمان بگذرد، دوباره کرونا بیاید و همه را آلوده کند تا ببینیم آدم‌هایی که واکسن زده‌اند، آیا آلوده می‌شوند یا نه یا اینکه واکنش بدتری نشان می‌دهند که در این مورد نیز ابهام داریم.
بر چه اساس ساخت واکسن برکت با دقت بیشتری انجام شده است؟
بر اساس تعداد دزی که در فازهای یک و دو و سه تزریق کردند و به‌صورت خیلی جزئی‌تر به آن پرداختند. پژوهشگران ایرانی واکسن، ویروسی را که تهیه کردند (کاراکتریزیشن کردن ویروس) با دقت بسیار بالایی تست کردند؛مثلا در فاز مطالعات حیوانی، تزریق واکسن به میمون و گرفتن رادیوگرافی سینه و سیتی‌اسکن از آن در هیچ‌یک از واکسن‌های دنیا انجام نشد؛ اما در برکت روی چندین میمون این کار انجام شده است. این در حالی است که ضرورتی نداشت و فقط موجب تأخیر ورود واکسن به بازار می‌شد. در جلساتی که با همکارانم داشتیم، آن‌ها بر این باور بودند که این کار بیهوده است؛ همین که تست روی موش و خرگوش انجام شده و به میمون هم تزریق کرده‌اند، کافی است. دیگر دلیلی ندارد که وقتی واکسنِ کشته تزریق می‌شود، از میمون سیتی‌اسکن بگیرید و کارهای دیگر انجام دهید. گفتند که ما می‌خواهیم مطمئن باشیم. بنابراین، حساسیتی که در تأیید این واکسن به کار برده شده، بسیار بالاست. از سوی دیگر، این واکسن، یک واکسن کشته است. مقداری پروتئین وارد بدن می‌شود و سیستم ایمنی بدن ما را تحریک می‌کند و این‌گونه دیگر ویروس زنده به وجود نمی‌آید. واکسن کشته عوارضی ندارد و با واکسن‌های اسپوتنیک و آسترازنکا و حتی واکسن مدرنا متفاوت است. در این واکسن‌ها، ژن پروتئین ویروس را در ویروس دیگری گذاشته و آن را وارد بدن می‌کنیم. برای اینکه این پروتئین تولید شود، باید آن ویروسی که حامل ژن پروتئین کروناست، تکثیر شود. این اگرچه یک ویروسِ بی خطرِ سرماخوردگی است، ولی ممکن است عوارضی را در طولانی مدت داشته باشد؛ اما ما تقریبا مطمئنیم که صرفِ خود واکسنِ کووبرکت هیچ‌گونه عارضه طولانی مدت ندارد.
ما که هنوز به صورت بلند مدت آن را تجربه نکرده‌ایم.
برای اینکه واکسنِ کشته است و شاهد نتایج تست روی چندهزارنفر بوده‌ایم.
وقتی واکسنی ساخته می‌شود، سازمان بهداشت جهانی مجوز تزریق اضطراری را صادر می‌کند، ما که چنین مجوزی را دریافت نکرده‌ایم.
درباره واکسن کرونا نیازی نیست؛ چون استفاده اضطراری دارد.
ولی مثلا درباره اسپوتنیک این‌گونه بود.
مقاله‌ای در مجله معتبر لنست که از مجلات بسیار معتبر و معروف پزشکی در جهان است، چاپ و در آن گفته شده بود که واکسن روسی هم خوب است. واکسن روس‌ها از نظر ساختار با واکسن آسترازنکا فرقی ندارد. سازمان بهداشت جهانی برای واکسن‌هایی نظیر سرخک، سرخجه، سل و… به کشورهای تولیدکننده واکسن می‌رود و خط تولید و نمونه‌ها و مطالعات بالینی را بازدید می‌کند. اگر ضوابط رعایت شده باشد، مجوز مربوط را صادر می‌کند؛ اما برای هیچ‌یک از واکسن‌های کرونا در دنیا مجوزی از سوی سازمان بهداشت جهانی صادر نشده است! از سوی دیگر، چون ما قصدی برای صادرات واکسن نداریم و نمی‌خواهیم در مناقصه‌های بین‌المللی شرکت کنیم، نیازی به تأییدیه سازمان بهداشت جهانی نداریم. این سازمان صرفا به واکسن‌زدن توصیه و اصرار می‌کند که هر واکسنی اثر سوء ندارد، استفاده شود؛ اما نمی‌گوید فلان واکسن را نزنید، آن مال شرایط نرمال است.
اما وزیر بهداشت از صادرات و صحبت‌های ابتدایی درباره پیش‌فروش آن به برخی کشورها سخن گفته بود! آیا شما که این‌قدر مطــمئــن هستیــد، واکسن برکت می‌زنید؟!
حتــما اگر لازم داشته باشم. من به‌صورت طبیعی مبتلا شده و بهبود یافتم؛ بنابراین شخصا معتقدم کسی که با عفونت طبیعی مبتلا می‌شود ایمنی‌اش بالاتر از واکسن است؛ زیرا عملا ویروس زنده وارد بدن فرد شده، رشد یافته و بیرون رفته است؛ ولی اگر فرزندان بنده که هنوز واکسن نزده‌اند مبتلا شوند، امیدوارم توفیق این را داشته باشند که واکسن بزنند؛ البته اگر قبل از اینکه واکسن بیاید به خارج از کشور نروند؛ چون در خارج از کشور تحصیل می‌کنند!
دپوی واکسن کشور صفر شده و عده‌ای از گروه‌های سالمندان دزهای اولیه واکسن‌های آسترازنکا، اسپوتنیک و… را دریافت کرده و حالا در انتظار دز دوم هستند. با توجه به اینکه 70 درصد اثرگذاری واکسن در دز دوم است، با این فاصله زمانی چه باید کرد و آیا آن‌ها می‌توانند برکت بزنند؟
وقتی برای اولین‌بار واکسن کرونا در دنیا تولید شد، بحث سازمان غذا و داروی آمریکا و سازمان بهداشت جهانی که تا حدی در این موضوع‌ها مداخله می‌کردند، این بود که این واکسن به اصطلاح interchangeably (قابل تعویض) نیست؛ یعنی وقتی کسی دز اول اسپوتنیک را زد، دز دوم هم باید همان را بزند یا اگر مثلا مدرنا زده، دز دوم هم باید همان را بزند؛ اما پس از مدتی متوجه شدند که این واکسن‌ها را می‌توان با هم جابه‌جا کرد؛ دوما، چه‌بسا همان دز اول واکسن به اندازه کافی سیستم ایمنی را تحریک می‌کند؛ چون اگر فرد مبتلا شد، آن ویروس بیماری‌زا که بعدا به آن مبتلا می‌شود، خود در حکم واکسن عمل می‌کند. حتی بعضی واکسن‌ها مثل جانسون و جانسون تک‌دزی هستند؛ بنابراین هیچ مشکلی نیست و قابل تعویض هستند و فاصله زمانی یکی‌دوماه هم مشکلی را در تحریک سیستم ایمنی بدن ما ایجاد نمی‌کند.
مطمئنید که این فاصله مشکلی ایجاد نمی‌کند؟
بله! شاید همان دز اول هم کافی باشد.
