کاخ تنهایی بانوی سلطان

وجه تسمیه

در وجه‌تسمیه این قسمت از شهر استاد مهریار در کتاب فرهنگ جامع نام‌ها و آبادی‌های کهن اصفهان آورده است که گورت به معنای گاو مقدس است و همین نام اسطوره‌ای گویای قدمت این بخش از اصفهان است.

قصر بانو عظما

جاده یزد، محله گورت را دوپاره کرده است: گورت و مزرعه گورت. در آن‌سوی جاده و روبه‌روی محله گورت کنونی، از میان بقالی‌ها سراغ قصر بانو عظما را می‌گیرم. قصر بانو عظما؟ بی‌خبرند.
 با آدرسی نیم‌بند از سر خودشان بازم می‌کنند.
 کوچه‌های خاکی مزرعه گورت را پیش می‌گیرم و آرام‌آرام بعد از عبور از میان خانه‌های بی‌شکل نوساز، به محوطه‌ای می‌رسم که در میان دیوارهای خشتی قطور محصور شده است.
از میان زباله‌های شهری و نخاله‌های ساختمانی عبور می‌کنم و خود را میان گندم‌زاری می‌بینم که در انتهای چشم‌انداز آن عمارت کلاه‌فرنگی زیبایی جا خوش کرده است. کجا این را دیده‌ام؟ توی کدام فیلم؟

این قصر کجاست؟

قصر بانو عظما در شرقی‌ترین نقطه اصفهان عمری دست‌کم صدوپنجاه ساله دارد. بانو عظما خواهر مسعود میرزا ظل‌السطان حاکم اصفهان در عهد قاجار و دختر ناصرالدین‌شاه است. تخریب بسیاری از عمارات و قصرهای اصفهان را به او منصوب می‌کنند.

خاطرات مردم

مردم گورت اما خاطرات جالبی از بانو عظما با یکی دو نسل فاصله زمانی نقل می‌کنند.

حضور خواهر حاکم وقت

 از پدربزرگ‌هایشان شنیده‌اند که خواهر حاکم وقت، معمولا در زمان برداشت محصول پیدایش می‌شده و در بالای همین عمارت خاک گرفته می‌نشسته است و قلیان سلطانی دود می‌کرده  است.
همچنیــــــن اگر اختلافی میـــــان کشاورزان بوده حل‌وفصل می‌کرده و البته مهم‌تر از همه سهم تریاکش را از کشت سالانه می‌گرفته و می‌رفته است.
کشت تریاک تا پیش از انقلاب در این منطقه از اصفهان رواج زیادی داشته است. این را هم اهالی محله می‌گویند.

معماری قصر

قصر بانو عظما اما گذشته از تاریخش، بنایی بحق زیباست که هنــــــوز اندک گچ‌بـــــری‌ها و نقاشی‌هایی بر دیوارهایش به‌جامانـــــده است.

چگونگی واردشدن خسارات به قصر

 یکی از اهالی محله عکس‌های قدیمی قصر را نشانمان می‌دهد که تا همین بیست سی سال پیش گویا وضع بنا خیلی بهتر بوده است؛ اما چند گروه فیلم‌برداری ازجمله برای فیلم چشم شیطان ساخته حسن هدایت خساراتی به آن وارد کرده‌اند.
چیزی که دردناک است اینکه از سکانس‌هایی از این فیلم این‌گونه برمی‌آید که وضعیت ظاهری آن نسبت به زمانه فعلی بهتر بوده است.

مشخصات قصر

باغ بانو عظما مساحتی بالغ بر 36هزار مترمربع دارد و عناصری چون کوشک اصلی، بنای خدماتی، سردرهای شرقی و شمالی را شامل می‌شود.

شمایل قصر

 این بنا به شماره 31934 در بهمن 96 به ثبت ملی رسیده است. کوشک اصلی در سه‌طبقه ساخته شده است و زیربنــــــای آن 636 مترمربع است.
طبقه همکف شش اتاق متصل و راهــــــرویی دورتــــــادور اتاق‌ها دارد.
 طبقه اول دارای پنج اتاق اصلی و ایوانی دورتادور بناست و طبقه دوم اتاقی آینه‌کاری داشته است و دو ایوان در شمال و جنوب دارد که در حال حاضر اثری از آینه‌کاری‌ها نیست.
 فضایی هم زیر راه‌پله شرقی وجود دارد که احتمالا در آن زمان به‌عنوان زندان مورداستفاده قرار می‌گرفته است.
سقف همه اتاق‌ها نیز با تیرک‌های چوبی ساخته شده است که در حال حاضر وضعیت مناسبی ندارند.

چشم‌انداز پیش رو

در روزگار حاضر متأسفانه قصر بانو عظما مأمن بزهکاران و معتادان شده است.
 باوجوداین، به نظر می‌رسد که احیای این اثر ارزشمند قاجاری با توجه به موقعیت مکانی آن باعث رشد گردشگری در این نقطه از شهر شود و اگر جز این باشد و اولویتی برای مرمت آن در نظر گرفته نشود، بعید نیست که تا چند صباح دیگر حتی نشانی از آن باقی نماند.

دیگر آثار تاریخی گورت

 گورت آثار تاریخی دیگری هم دارد. علاوه بر برج‌های کبوتر آن که زبانزد خاص و عام است و قصر بانو عظما، می‌توان به این آثار هم اشاره کرد:
 نقاره‌خانه این محله
 دست‌کنده‌های زیرزمینی
 قبرستان قدیمی
 مسجد تاریخی
همگی این آثار زیبا وفوق‌العاده می‌تواند از گورت  که کمی دورافتاده و از یادها رفته است، یک مقصد مهم گردشگری در شرق اصفهان بسازد.