سجاد نوروزیان؛مدیر موزه فرش یا معاون فرش؟!
«من چلمن سیزدهم از نوادگان چلمن یکم، دیشب خواب دیدم که چلمن سوم بهم گفت: مگه تو خون چلمنی تو رگ‌هات نیست؟ مگه تو پیرو آیین چلمنیسم نیستی؟ منم گفتم چرا! گفت: پس چرا نشستی و هیچ کاری نمی‌کنی؟ پاشو! پاشو دیگران رو با چلمنیسم آشنا کن. این میراث گران‌بها رو نذار فراموش بشه. من چلمن سیزدهم برای این کار برگزیده شدم!» خبر انتصاب سجاد نوروزیان به سمت رئیس موزه فرش ایران با ویدئویی که او را در حال پیپ کشیدن و گفتن جملات بالا نشان می‌دهد، در فضای مجازی دست به دست شد. گفته‌اند این تبلیغ، را نوروزیان برای یک شرکت تولید توتون انجام داده است. در ویدئوی دیگری او را بالای کوهی در حال پیپ‌کشیدن می‌بینیم که رو به دوربین می‌گوید: «دخانیات چیز خوبی نیست؛ ولی اگر می‌خواهید دخانیات مصرف کنید، خوبش رو بگیرید!»
نوشته‌اند نوروزیان که در ستاد انتخاباتی ضرغامی، به عنوان دستیار در حوزه کسب‌و‌کار در فضای مجازی بوده، تهیه‌کنندگی چند برنامه تلویزیونی را برعهده داشته است، یک شهربازی مهارتی حرکتی طراحی کرده و یک کتاب درباره گل‌پروری نوشته، حالا به جای مدیری آمده که کارشناس فرش و موزه‌داری بوده است.
اما برای شناخت واقعیت ماجرا، بهتر است به تریبون رسمی شخصیتی که مورد انتقاد قرار گرفته مراجعه کنیم و خودمان به طور نسبی ارزیابی انجام دهیم. سجاد نوروزیان در اینستاگرام دو صفحه دارد که به نظر می‌رسد صفحات رسمی او هستند؛ اولی صفحه‌ای است تقریبا با عمر 6 ماهه که حدود 8 هزار دنبال‌کننده دارد و 98 ویدئو درباره مسائل روان‌شناسی کودک در آن منتشر شده است. در بیوگرافی‌اش نوشته‌شده: «اینجا درباره کودک می‌گویم» و چند خط پایین‌تر اضافه کرده: «پیج فعالیت‌های موزه فرش» با لینک به صفحه تازه‌ای که به نام خودش (@sajjad.norouzian_) راه‌اندازی کرده است.
اولین پست صفحه دوم، متعلق به شش روز پیش است و خبر خبرگزاری مهر با عنوان «سجاد نوروزیان مدیر موزه فرش شد» را نشان می‌دهد. پست دوم اما کپشن بسیار جالب توجهی دارد: «کلام نخست: جمله معروفی هست که میگه: اگر همون کارهایی رو انجام بدیم که تا الان می‌دادیم، همون نتیجه‌ای رو می‌گیریم که تا الان می‌گرفتیم!… برای نجات فرش ایرانی راهی نداریم جز اینکه خلاقیت و کسب‌و‌کارهای نوین رو چاشنی فعالیت‌های جدید کنیم. جوانان خلاق و ایده‌پرداز آماده باشید که راهی سخت ولی شیرین در پیش داریم. مأموریت‌های جدیدی برای موزه فرش مشخص شده که به اطلاعتون می‌رسونم. به سرکار خانم پریسا بیضایی که علی‌رغم مشکلات عدیده پنج سال مدیریت موزه فرش رو بر عهده داشتند خسته نباشید می‌گم.» پست بعدی او عکسی از دیدارش با زاهد مقدم، مدیر موزه هنرهای ملی ایران است که در توضیح نوشته: «از وضعیت فعلی موزه [موزه فرش] بازدید کردیم. درباره تحولات روبه‌آینده هم‌نظر هستیم.» پست بعدی، عکسی از هم‌قدم شدن نوروزیان با پویا محمودیان، معاون صنایع دستی وزارت میراث است. در بخشی از کپشن نوشته شده: «درباره برگزاری نمایشگاه دائمی صنایع‌دستی (از استان‌ها) در فضای موزه گفت‌وگو کردیم.» جدیدترین پست او، مربوط به دیداری است که از موزه آبگینه و ملاقات با حمید وکیل‌باشی، مدیر موزه داشته است. از این روایت‌ها می‌توان چنین نتیجه گرفت که نوروزیان با وجود اینکه یک فعال دنیای مجازی است، پیش از انتصابش به سمت مدیر موزه فرش ایران، برای برندسازی شخصی‌اش در حوزه فضای مجازی کار مثبتی انجام نداده و تازه بعد از این انتصاب به فکر تصحیح و تغییر مسیر برند شخصی‌اش برآمده است. نکته قابل تأمل دیگر در روایت‌های او تأکیدش بر «نجات فرش ایرانی» است؛ چیزی که ما از او به عنوان مدیر یک مجموعه موزه‌ای انتظار نداریم و چنین کاری شاید در حوزه فعالیت معاون صنایع دستی وزارت میراث، مرکز ملی فرش ایران و اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش دست‌باف ایران باشد. در عوض از یک مدیر موزه، انتظار حفاظت از و غنی‌تر کردن گنجینه و معرفی و رونق هرچه‌بیشتر موزه را داریم.
رضا دبیری‌نژاد، پژوهشگر و موزه‌دار، در گفت‌وگویی با اکوایران، درباره این انتصاب جنجالی، نکات دقیق و قابل تأملی را بیان کرده است؛ مثلا اینکه: «هر وزیری طبیعتا حق دارد مدیران زیرمجموعه‌اش را به تناسب سیاست‌گذاری، چشم‌انداز و برنامه انتخاب کند. درباره مدیران کلان ما انتظار نداریم کسی که وزیر می‌شود، تسلط کامل تخصصی بر همه حوزه‌های تحت نظرش داشته باشد. بر عکس باید بیشتر بتواند نقش فراسازمانی و فرابخشی را ایفا کند؛ اما وقتی به مدیریت‌های سطح پایین‌تر یا حتی مدیریت‌ها خرد می‌رسیم، توقعمان این است که مدیران تخصصی انتخاب شوند.»
دبــیری‌نــژاد که مــؤلــف کــتاب «موزه‌خوانی» است، تصریح کرد: «الان که حدود 25 سال از شکل‌گیری رشته موزه‌داری در کشور می‌گذرد و ما تشکل‌های حرفه‌ای موزه‌ای داریم و فعالیت‌هایی در دانشگاه‌های مختلف صورت می‌گیرد، توقع این است که در زمینه انتخاب مدیران موزه‌ها و موزه‌داران، آدم‌هایی با همین تخصص‌ها را به کار بگیریم. ممکن است بگویید پیشینه مدیریت در این افراد نداریم، ولی خب یکی از وظایف سازمانی، فراهم‌ساختن مدیریت‌های تخصصی است.»
به روایت او، در ماجرای اخیر، پیش از آن که موضوع، موضع‌گیری درباره فرد منتصب باشد، شوکه شدن از جریان آغاز شده است. در حالی که مدیریت یک مجموعه تخصصی، چه در سطح موزه‌های بزرگ مثل موزه ملی ایران، چه در سطح موزه‌های تخصصی دیگر مثل آبگینه و رضا عباسی و موزه فرش، قطعا باید از دل دانش بیاید. ما از این شوکه شدیم که چطور برای یک موزه تخصصی کسی که هیچ سابقه موزه‌ای ندارد، منتصب می‌شود. اگر این اتفاق ادامه پیدا کند و به جریان تبدیل شود، شاکله هویتی موزه‌ها زیر سؤال می‌رود. نمونه‌های چنین جریانی پیش از این هم بوده و عواقب زیادی هم داشته است. ویدئوی سی دقیقه‌ای صحبت‌های دبیری‌نژاد ر برنامه «پرسپکتیو» را می‌توانید در اینستاگرام ببینید.
اما موزه فرش کجاست و چرا این همه مهم است؟! موزه فرش ایران با ارزش‌ترین نمونه‌های قالی ایران از قرن نهم هجری تا دوره معاصر را در گنجینه دارد و از منابع غنی تحقیقی برای پژوهشگران و هنردوستان به‌شمار می‌آید. معمولا حدود ۱۳۵ تخته از شاهکارهای قالی ایران، بافت مراکز مهم قالی‌بافی مانند کاشان، کرمان، اصفهان، تبریز، خراسان، کردستان و جز آن‌ها، در تالار طبقه همکف به معرض نمایش گذاشته می‌شود. در کتابخانه موزه حدود ۳٬۵۰۰ جلد کتاب به زبان‌های فارسی، عربی، فرانسه، انگلیسی و آلمانی وجود دارد. پژوهش در سوابق، تحولات و کیفیت تاریخی هنر و صنعت فرش، خاصه در ایران، گردآوری و خریداری نمونه انواع قالی‌های دست‌باف ایرانی و برگزاری نمایشگاه‌های موقت از فرش ایران و سایر نقاط جهان، از اهداف موزه بوده است. در سال گذشته 24 تخته فرش تاریخی ایران مربوط به قرون ده تا چهارده هجری قمری که در موزه فرش و موزه باغ نگارستان نگهداری می‌شوند ثبت ملی شدند. اگر به سایت موزه فرش ایران مراجعه کنید، به در بسته می‌خورید؛ چون فعلا از دسترس خارج است.
وزیر میراث برای کشاورزی دلسوزی می‌کند؟!
«یکی از مشکلات موجود در کشور و فارس مسئله حریم آثار تاریخی است. قوانین موجود در این زمینه مشکلاتی را برای شهروندان به ویژه مردم شهرستان پاسارگاد ایجاد کرده است. قوانین مربوط به حریم‌ها باید کمی بازتر شود و مسئله آن در کشور حل شود. قوانین سختگیرانه در این زمینه سبب شده فردی که در حریم آثار تاریخی سکونت دارد نتواند ملک خود را توسعه دهد و مثلا یک طبقه به ملک مسکونی خود بیفزاید.» شنیدن این اظهار نظر وزیر میراث در خبری که ایرنا در تاریخ 23 مهرماه از سفر استانی رئیس‌جمهور به فارس منتشر کرده، آب سردی بود بر سر میراث‌دوستان. البته پیش از این، در اخبار و ویدئوهایی دیده بودیم که وزیر میراث به دیدن مردم در بافت‌های محروم استان رفته و پای درد‌دل‌های معیشتی و غیرمیراثی آن‌ها نشسته بود. در یکی از ویدئوها که در دنیای مجازی بسیار هم دست به دست شد، پیرزنی روی تخت نشسته و از وضعیت زندگی خود و دو دختر بیوه‌اش مویه می‌کند. وزیر میراث در کنارش می‌نشیند و به مویه‌های معیشتی او گوش می‌دهد. دعوت می‌کند دختربچه‌ای که به نظر می‌رسد نوه پیرزن باشد بیاید و در کنار مادربزرگ بنشیند. در همین هنگام پیرزن ناله‌کنان سر وزیر را می‌گیرد و می‌بوسد و قسم می‌دهد و التماس رسیدگی می‌کند. وزیر میراث هم قول می‌دهد که «درستش می‌کنیم». به نظر می‌رسد رابطه مستقیمی بین این ویدئو و اخبار مشابه با اظهار نظر غیرمیراثی (اگر نگوییم ضدمیراثی) وزیر وجود دارد.
البته نفس بازدید از تخت جمشید و اظهار نظرهای رئیس جمهور درباره این پایگاه میراث جهانی بشر و پیگیری برای پرداخت دستمزدهای عقب‌افتاده کارکنان پایگاه هم مورد توجه شماری از علاقه‌مندان و فعالان میراث و گردشگری قرار گرفت و این حرکت را مثبت ارزیابی کردند. نکته قابل توجه دیگر، صحبت‌های ضرغامی است که درست روبه‌روی مقبره کوروش ایستاده و در ویدئویی که در صفحه رسمی او در اینستاگرام می‌بینیم، صحبت‌های قابل توجه و مهمی بیان کرده است. ضرغامی در این ویدئو صحبت‌هایش را این‌گونه آغاز کرده است: «منطقه گردشگری پاسارگاد، از جمله موضوعاتی است که در سفر رئیس‌جمهور به فارس، مورد توجه حوزه میراث فرهنگی و گردشگری است. برایش اعتبار در نظر گرفته شده و من امروز با همکاران و نمایندگان مجلس آمده‌ام تا بررسی کنیم. عمده اعتبارات را به زیرساخت‌ها، مرمت و تسهیلات برای مردم، اختصاص می‌دهیم.»
او در بخش دیگری ادامه می‌دهد: «پاسارگاد جایگاه ویژه‌ای دارد. نشانی از مدنیت و تمدن بشری است و به همین دلیل هم جزو میراث بشری ثبت شده است و متعلق به همه جهان است. نمادی از مدنیت است و ایرانیان در 2600 سال پیش، جلوه‌های برجسته‌ای از مدنیت را داشته‌اند. باغ‌های پاسارگاد که جزو مجموعه باغ‌های ایرانی و میراث جهانی است نشان می‌دهد که اینجا در گذشته چه وضعیتی داشته است.»
او درباره کوروش هم صحبت‌های قابل توجه و نیازمند تحلیلی دارد: «پاسارگاد متعلق به شخصیت جهانی کوروش است. صرف نظر از اینکه کوروش در این محل دفن شده یا نشده، که می‌تواند مورد اختلاف باشد، آنچه مهم است احترام به شخصیتی است که متعلق به ایرانیان است و مفسران بزرگی مثل آیت‌الله طباطبایی معتقدند منظور از ذی‌القرنین در آیات قرآنی، کوروش است. یکی از جدی‌ترین حرف‌هایی که درباره کوروش گفته شده هم این است که او اولین کسی است که تلاش کرد اقوام و قبیله‌ها و ملت‌ها را به وحدت برساند؛ چیزی که دو هزار سال بعد تحت عنوان اتحادیه‌ها در دنیا رواج پیدا کرد؛ اما کوروش این کار را انجام داده بود و به نامش هم ثبت شد. البته تاریخ ما ایرانیان دوهزار و پانصد سال نیست. ما قدمت هفت‌هزار ساله داریم. ولی یک نقطه برجسته تاریخ حضور کوروش و اقداماتی است که انجام داد.»
به جز صحبت‌ها و اظهار نظرهای وزیر میراث، نکته دیگر تأکید او بر «عقب‌ماندگی فارس در حوزه گـــردشــگری»، «لزوم تــخصیــص تسهیلات بانکی برای طرح توسعه آرامگاه حـــافـــظ»، «اخـــتــصاص 80میلیارد تومان برای میراث فارس» بود.
