سویۀ اُمیکرون می‌‌تواند بیش از 30 جهش و تغییر در این پروتئین داشته باشد، ازجمله 10 جهش در بخش موسوم به «قلمرو اتصال به گیرنده» (RBD) یعنی بخش ویژه‌‌ای که به گیرندۀ سلولی گفته‌‌شده متصل می‌‌شود؛ حال‌‌آنکه سویۀ دلتا تنها 2 جهش در این قلمرو دارد.
بااین‌‌حال، حتی با وجود تمام این تغییرات، هنوز بخش‌‌هایی هستند (اپیتوپ‌‌ها) که آنتی‌‌بادی‌‌ها و سلول‌‌های تیِ ایجادشده (T cells) در پاسخ به ابتلای قبلی یا واکسیناسیون، می‌‌توانند به آن‌‌ها پاسخ دهند.
دنی آلتمن، استاد ایمنی‌شناسی در امپریال کالج لندن، دراین‌باره گفت: «اگر این جهش‌‌ها را روی تصویری از ساختار کریستالی پروتئین اسپایک بنویسید و آن‌‌ها را به تمام آنتی‌‌بادی‌‌های اصلی که می‌‌شناسیم ربط دهید، متوجه می‌‌شوید که شرایط تا حدودی ترسناک به نظر می‌‌رسد؛ انگار که اغلب هدف‌‌های کلیدی و خنثی‌‌کنندۀ آنتی‌‌بادی‌‌های شما نابود شوند. پس چه چیزی از پاسخ ایمنی شما باقی خواهد ماند؟ بااین‌وجود، طبق خبرهایی که از آفریقای جنوبی می‌‌شنویم، به نظر می‌‌رسد که این شرایط چندان جدی نیست و اغلب کسانی که کارشان به بیمارستان می‌‌کشد، افراد واکسینه‌‌نشده هستند؛ گویا واکسیناسیون هنوز هم تا حدی از افراد محافظت می‌‌کند.»
به‌‌علاوه، سلول‌‌های تی (لنفوسیت تی) هم در ایجاد ایمنی نقش دارند، بدین ترتیب که سلول‌‌های آلوده به ویروس را شناسایی و به آن‌‌ها حمله می‌‌کنند و سلول‌‌های بیِ تولیدکنندۀ آنتی‌‌بادی را نیز از تهدید ویروسی موجود آگاه می‌‌کنند. آلتمن دراین‌باره گفت: «همۀ ما باور داریم که سلول‌‌های تی می‌‌توانند متوجه تفاوت‌‌های موجود بین سویههای مختلف بشوند؛ پس این هم می‌‌تواند تا حدی از شما محافظت کند.»
اما پرسش اینجاست که این مصونیت چقدر است؟ می‌‌دانیم افرادی که هر دو دوز واکسن را زده‌‌اند هم ممکن است به سویۀ دلتا آلوده شوند، اگرچه احتمال چنین رخدادی تقریباً سه برابر کمتر از افراد واکسینه‌‌نشده است. مهم‌‌تر اینکه احتمال مرگ افراد واکسینه‌‌شده در اثر ابتلا به این بیماری تقریباً 9 برابر کمتر از افراد واکسینه‌‌نشده است.
اگرچه به نظر می‌‌رسد احتمال آلوده شدن به سویۀ اُمیکرون حتی از سویۀ دلتا هم بیشتر باشد؛ اما پروفسور پل مورگان، ایمنی‌‌شناس در دانشگاه کاردیف، دراین‌باره گفت: «من فکر می‌‌کنم محتمل‌‌ترین نتیجه، تضعیف ایمنی در برابر این سویه باشد و نه از دست دادن کامل آن. مطمئناً ویروس نمی‌‌تواند تک‌‌تک اپیتوپ‌‌های موجود در سطح خود را از دست بدهد چون در این صورت پروتئین اسپایک دیگر کار نخواهد کرد؛ بنابراین، اگرچه برخی آنتی‌‌بادی‌‌ها و سلول‌‌های تی ایجادشده در برابر نسخه‌‌های قبلی ویروس یا واکسن، ممکن است دیگر مؤثر نباشند اما برخی دیگر همچنان مؤثر خواهند بود.»
بنابراین، تقویت هرچه بیشتر ایمنی با تسهیل دسترسی به دوز سوم واکسن‌‌های کووید-19 ایدۀ خوبی است. مورگان گفت: «اگر قرار است نصف یا دوسوم یا هر مقدار دیگری از پاسخ ایمنی تأثیرگذار نباشد، بنابراین هرچه مقدار ایمنی اولیه بیشتر باشد بهتر است.»
شرایط کسانی که دو دوز واکسن را زده‌‌اند و به سویۀ دلتا هم آلوده شده‌‌اند، از بقیه بهتر است. دیوید متیوز، استاد ویروس‌‌‌‌شناسی در دانشگاه بریستول، دراین‌باره گفت: «اگر هر دو دوز واکسن را زده‌‌اید و به سویۀ دلتا هم آلوده شده و بهبود یافته‌‌اید، در این صورت پاسخ ایمنی بسیار گسترده و بسیار مؤثری دارید که احتمالاً هر سویه‌‌ای که فکرش را بکنید، پوشش خواهد داد.»
دلیل این ایمنی قوی‌‌تر این است که چنین افرادی هم در معرض ویروس (از طریق آلوده شدن به دلتا) و هم در معرض پروتئین اسپایک موجود در گونۀ اصلی ووهان (از طریق واکسیناسیون) قرار گرفته‌‌اند. متیوز دراین‌باره گفت: «این یعنی چنین افرادی نوعی پاسخ آنتی‌‌بادی دارند که هردو گونۀ کلاسیک و مدرن را پوشش می‌‌دهد و پاسخ سلول تی نیز در این افراد بسیار گسترده است و نه‌‌تنها در مقابل پروتئین اسپایک بلکه در مقابل تمام پروتئین‌‌های دیگری که ویروس کرونا می‌‌سازد، عمل می‌‌کند. این‌‌ها می‌‌تواند فوق‌‌العاده سودمند باشد.»
بزرگ‌‌ترین نگرانی ما در مورد کسانی است که هنوز واکسینه نشده‌‌اند. متیوز دراین‌باره گفت: «اگر واقعاً توانایی سرایت این ویروس حتی از سویۀ دلتا هم بیشتر باشد که به نظر می‌‌رسد همین‌‌طور هم هست، اتفاقی که خواهد افتاد این است که ظهور این سویۀ جدید، سرعت انتقال ویروس به افراد واکسینه‌‌نشده و بستری شدن آن‌‌ها در بیمارستان را افزایش خواهد داد و این فشار مضاعفی به سیستم درمانی وارد خواهد کرد. اگر نرخ بستری شدن افراد در بیمارستان از آستانۀ خاصی بالاتر برود، مجبور به اعمال قرنطینه خواهیم شد.»
بااین‌‌حال، هنوز هم دلایلی برای خوش‌‌بین بودن وجود دارد. اول اینکه ما هنوز نمی‌‌دانیم سویۀ اُمیکرون در جوامعی که نرخ واکسیناسیون بالایی دارند، چه رفتاری از خود بروز خواهد داد. دکتر پیتر اینگلیش، مشاور بازنشسته درزمینۀ کنترل بیماری‌‌های مسری، دراین‌باره گفت: «کاملاً محتمل است که افرادی که دو دوز یا حتی بهتر از آن، سه دوز از واکسن‌‌های موجود را زده‌‌اند، به‌‌خوبی در برابر سویۀ اُمیکرون مصونیت داشته باشند؛ اما این احتمال هم وجود دارد که ایمنی حاصل از واکسن‌‌های موجود در برابر این سویۀ جدید خیلی کمتر باشد. درهرحال، هنوز اطلاعات کافی برای پاسخ دادن به این پرسش‌‌ها در دست نیست.»
دلیل دیگر خوش‌‌بینی ما وجود داروهای ضدویروس مثل «مولنوپیراویر» (molnupiravir) است که احتمالاً سویۀ اُمیکرون همچنان به آن‌‌ها جواب می‌‌دهد. در جریان یک مطالعۀ ملی که توسط سیستم بهداشت و درمان بریتانیا انجام می‌‌شود، قرار است نزدیک به نیم میلیون دوز از این قرص که باید دو بار در روز مصرف شود، در این ماه توزیع گردد. بیماران مسن و کسانی که آسیب‌‌پذیری‌‌های خاصی مثل سیستم ایمنی ضعیف دارند، در اولویت خواهند بود. ازآنجاکه بیشترین میزان تأثیرگذاری این دارو وقتی خواهد بود که در مراحل ابتدایی ابتلا به کرونا تجویز شود، آژانس نظارت بر داروها و محصولات بهداشتی بریتانیا توصیه کرده است که این دارو در اولین فرصت ممکن پس از مثبت شدن تست کرونا و در عرض پنج روز از زمان ظهور علائم بیماری مصرف شود.
این احتمال وجود دارد که درمان‌‌های موجود ازجمله داروی ضدالتهاب دگزامتازون (dexamethasone) نیز در مقابل سویۀ اُمیکرون مؤثر باشند چراکه این دارو پاسخ بدن به ویروس را هدف قرار می‌‌دهد و نه خود ویروس را.
و درنهایت اینکه این امکان وجود دارد که بتوانیم واکسن‌‌های موجود را به‌‌گونه‌‌ای اصلاح کنیم که با سویۀ اُمیکرون مطابقت داشته باشند، البته اگر این سویۀ جدید واقعاً بتواند پاسخ ایمنی حاصل از این واکسن‌‌ها را تا حد چشمگیری دور بزند و این چیزی است که فهمیدن آن چند هفته طول می‌‌کشد. اینگلیش دراین‌باره گفت: «پلتفرم‌‌های mRNA و وکتور ویروسی که در ساخت واکسن‌‌های موجود به‌کاررفته است، به ما اجازه می‌‌دهد تغییرات بسیار سریعی را در آنتی‌‌ژن‌‌های استفاده‌‌شده ایجاد کنیم. پس این امکان وجود دارد که بتوانیم نسبتاً به‌‌سرعت (ظرف چند ماه) واکسنی تولید کنیم که آنتی‌‌ژن‌‌های آن متناسب با یک سویۀ جدید باشند.»
بدون شک سویۀ اُمیکرون مانعی در مسیر خروج ما از این همه‌‌گیری است و به‌احتمال‌قوی، مانع بزرگی نیز خواهد بود؛ اما بر مبنای آنچه تاکنون می‌‌دانیم، بعید به نظر می‌‌رسد که این سویۀ جدید بتواند ما را به نقطه‌‌ای بازگرداند که یک سال پیش در آنجا بودیم. بااین‌‌حال، هرچه افراد بیشتری به‌‌طور کامل واکسینه شوند و به دوز سوم واکسن دسترسی پیدا کنند، ما هم می‌‌توانیم از این موضوع مطمئن‌‌تر شویم.
این مطلب ترجمۀ مقاله‌‌ای است به قلم لیندا گدس، خبرنگار گاردین در حوزۀ علوم، که در تاریخ 29 نوامبر 2021 در این وب‌‌سایت منتشر شده است.
