بازگشت اسید معده و سایر محتویات درون آن به مری یا رفلاکس که در اصطلاح عمومی به نام ترش‌کردن شناخته می‌شود، زمانی اتفاق می‌افتد که اسید و سایر محتویات درون معده از دریـچــــه پــاییـنــی مــری بــه مـــری بازمــی‌گردنــد (دریچــه پــاییــن مــری، دریچه‌ای عضلانی به‌شکل حلقه است که در انتهای مری و ابتدای معده قرار دارد). با بازشدن این دریچه، غذای بلعیده‌شده از انتهای مری وارد معده
می‌شود.
علت و علائم بروز رفلاکس
پس از ورود غذا به معده، دریچه پایین مری بسته می‌شود تا از بازگشت غذا به درون مری پیشگیری کند. زمانی که این دریچه ضعیف‌شده یا آسیب‌دیده باشد (که این امر به‌علت افزایش سردی و رطوبت معده پدید می‌آید)، باعث می‌شود تا این دریچه به‌درستی عمل نکند و همین موضوع باعث رفلاکس معده می‌شود.درواقع از دیدگاه طب‌سنتی در هر نقطه‌ای از بدن که رطوبت و سردی تجمع پیدا کند، سیستم مدبره بدن به همان نقطه صفرا وارد می‌کند تا این رطوبت و سردی را دفع کند؛ اما اگر توانایی دفع آن را نداشته باشد، در همان‌جا ماندگار می‌شود و موجب بروز علائم آزاردهنده رفلاکس (مانند سوزش سر معده، حالت تهوع و استفراغ و احساس مزه تلخ یا ترش در گلو) خواهد شد.از دیگر علائم متداول رفلاکس معده عبارتند از:سوزش قفسه سینه که ممکن است تا گلو برسد.مشکل در بلع غذا که حتی گاهی در تنفس نیز مشکل ایجاد می‌کند.بوی بد دهان مشکل در هضم غذا (با احساس درد و ناراحتی در بالای معده و همچنین احساس پربودن معده همراه است.)گلو درد سکسکه شدید ازجمله علائمی که کمتر شایع هستند، می‌توان به درد هنگام بلع غذا و ترشح بیش‌ازحد بزاق که در پاسخ به اسید معده تحریک می‌شود، سرفه یا تشدید آسم اشاره کرد.
عوامل بروزعوامل ایجادکننده رفلاکس معده
عبارتند از:اشکال در عملکرد دریچه تحتانی مری، انقباضات ضعیف و شل‌شدن غیرعادی و طولانی‌مدت‌تر ازحد طبیعی این دریچه، همچنین اشکال در عملکرد عضلات معده و انقباضات کند آن و به تأخیرافتادن تخلیه محتویات معده (علت اصلی همه این موارد افزایش رطوبت و سردی معده و غلبه خلط بلغم در آن است.) همچنین مصرف داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مانند آسپرین، ایبوپروفن و ناپروکسن نیز می‌تواند باعث رفلاکس و تشدید آن شوند؛ زیرا این داروهای ضدالتهابی و مسکن، موجب کاهش حرارت و سردکردن بدن می‌شود و درنتیجه به سردشدن معده و کاهش حرارت طبیعی آن منجر می‌شود؛ درنهایت افزایش ترشح صفرا پدید می‌آید.از دیگر عوامل ابتلا به رفلاکس معده عبارتند از:چاقی و اضافه‌وزن یبوست به‌علت افزایش فشار درون روده و معده و دفع‌نشدن فضولات و تولید بخارات اضافه و افزایش تولید صفرا برای دفع فضولات نیز باعث ایجاد رفلاکس و تشدید آن می‌شود.به‌تن‌کردن لباس‌های تنگ یا سفت بستن کمربند روی معده (نه قسمت پایین کمر) نیز با اعمال فشار بر معده، رفلاکس را تشدید می‌کند.کاهش مقدار اسید کافی در معده که علت آن به افزایش رطوبت و سردی معده و همچنین در اثر عفونت معده با هلیکوباکتر پیلوری (علت اصلـی آن نیــز به ســردی معــده بــازمی‌گــردد) نیـز مــوجــب رفلاکــس می‌شود.درواقع دریچه‌ای که محتویات معده را به درون روده‌ها وارد می‌کند یا پیلور با اسید معده فعال می‌شود؛ درصورتی‌که اسید کافی در معده موجود نباشد، این دریچه باز نمی‌شود و محتویات معده به مری وارد می‌شوند.افزایش ترشح اسید معده نیز می‌تواند رفلاکس و سوزش سردل ایجاد کند که علت ایجاد آن بازهم به مقابله بدن با سردی غالب در معده بازمی‌گردد.اگر رفلاکس یا به‌عبارت‌دیگر، بلغم غــالب در معـده درمان نشــود، بــا افزایش حرارت بدن موجب سوختن این خلط و تولید سودای سوخته می‌شود که عامل ایجاد ســرطان است.
پرهیزات رفلاکس معده
مصرف زیاد مایعات، به‌خصوص آب سرد به‌صورت ناشتا یا بین غذا چای، قهوه، نوشابه‌های گازدار و نوشیدنی‌های حاوی کافئین شکلات مرکبات مثل نارنگی، پرتقال، نارنج (به‌خصوص در هنگام شب یا صبح ناشتا)گوجه‌فرنگی، رب و سس غذاهای تند و ادویه‌دار روغن‌های غیرطبیعی نعنا، پیاز و سیر، فلفل‌سیاه، سرکه مصرف هرگونه لبنیات (شامل ماست و دوغ و شیر و بستنی که موجب سـردشـدن معده و تشدیــد بیماری می‌شود.) درواقع مصرف هرغذایی که موجب سردشدن معده و افزایش رطوبت آن شود؛ همچنین غذاهای دیرهضم و سنگین و غذاهایی که به‌درستی جویده نمی‌شوند (مانند نان و برنج بدون‌سبوس، ماکارونی، سیب‌زمینی، مصرف قند و شکر سفید که موجب افزایش سودا در معده و روده‌ها و به‌تبع آن افزایش ریزش صفرا در آن‌ها می‌شود) و نیز پرخوری و حتی ریزه‌خواری درطول‌روز، موجب تشدید این بیماری خواهد شد؛ ازاین‌رو برای بهبود این بیماری علاوه بر نکات تغذیه‌ای، باید سبک زندگی صحیح نیز رعایت شود. مصرف حداکثر دووعده غـذاخوردن در روز و دست کشیدن از غذا قبل از سیرشدن کامل و همچنین نخوابیدن بلافاصله پس از غذاخوردن و خم نشدن بیش‌‌از حد را باید همواره رعایت کرد.
دابیر درمانی رفلاکس معده
به چند روش درمان رفلاکس معده با استفاده از ترکیبات موادغذایی در زیر اشاره شده است. مصرف هاضوم (ترکیب آسیاب‌شده سیاه‌دانه و آویشن و زنیان به مقدار مساوی) با نمک‌دریا بعد از غذا یک قاشق مرباخوری یا می‌توان از ترکیب نمک‌دریا (یک واحد) با پودر آویشن (سه‌واحد) قبل و بعدازغذا استفاده کرد که در دفع رطوبت و سردی معده بسیارمؤثر است.ترکیب پودر زنجبیل و پودر دارچین با عسل که به‌صورت حب درآورده و سه‌عدد از آن درطول روز مصرف شود.مصرف نمک‌دریا قبل از غذا که به دفع رطوبت و سردی معده بسیار کمک می‌کند. (برای تأثیر بیشتر می‌توان در طول روز تا ۵۰گرم مصرف کرد.)مصرف سویـق صبح نـاشتــا یا به‌عنوان یک وعده‌غذا بدون آب یا عسل (بـه‌صورت خشک که به جذب رطوبت معده کمک خواهد کرد.)مصرف نان خشک سبوس‌دار بعد از نماز صبح و با هروعده‌غذا مصرف میوه‌ها به‌صورت خشک مانند پرهلو و پرزردآلو و سویق سیب و مانند آن به و سیب با عسل یا نمک صبح ناشتا یا به‌عنوان یک وعده غذایی در طول روز مصرف سویق کدو یا خود کدو (بهتر است کدو تنبل باشد.) روغن‌مالی روی معده و شکم با روغن‌های گرم مانند سیاه‌دانه یا بابونه یا روغن‌زیتون (روزی دومرتبه در جهت عقربه‌های ساعت) جویدن کندر و عسل صبح ناشتا مصرف جوشانده زیره و عسل (هنگام شب) مصرف سرکه‌شیره یا سرکنگبین با خرما به‌جای آب در هنگام عطش مصرف انار با پیه آن، سنجد و سویق سنجد، سیب و گلابی، باقلا با پوست مصرف سیاه‌دانه آسیاب‌شده با عسل (روزی دو تا چهاربار بلامانع است.)
