در دوره‌های مختلف، قوانین و سیاست‌های گوناگونی برای مسکن تدوین و اعلام شده است؛ اما راهکارهای سست‌مایه و موقتی متولیان، آرزوی خرید خانه را برای مردم دور از دسترس کرده است و نتیجه‌اش هم اسکان غیررسمی، بی‌مسکنی و افزایش آمار اجاره‌نشینی است. بر اساس آخرین آمار نفوس و مسکن سال ۹۵، ۱۸ میلیون و ۱۰۰ هزار خانوار در کشور وجود دارد که از این تعداد حدود ۶ میلیون و ۶۰۰ هزار خانوار، معادل ۳۰,۷ در صد مستأجر هستند. در ۷ استان ازجمله تهران، کهگیلویه و بویراحمد، کرمانشاه، قم و لرستان نرخ اجاره‌نشینی بیش از ۴۰ درصد است و در ۶ استان ازجمله یزد، مازندران و گلستان، نرخ اجاره‌نشینی کمتر از ۳۰ درصد و در بقیه استان‌های کشور، آمار اجاره‌نشینی بین ۳۰ تا ۴۰ درصد است.
96 سال پس‌انداز برای تأمین یک مسکن!
اواخر سال گذشته بود که وزارت راه و شهرسازی در گزارشی اعلام کرد که یک خانواده طبقه متوسط برای خرید خانه باید حداقل یک‌سوم درآمد خود را ماهیانه به مدت 96 سال پس‌انداز کند. شاخص دسترسی خانوار به مسکن، تعداد سال‌هایی است که خانوارها برای صاحب‌خانه‌شدن باید انتظار بکشند. این شاخص وقتی از 10 سال بیشتر شود یعنی وضعیت مسکن بحرانی است. دلیل اصلی بقای مشکل مسکن هم همین نادرستی سیاست‌گذاری‌ها برای بخش مسکن هست.تا زمانی که سیاست‌ها در این بخش مقطعی است، برنامه مدون و دورنمای بلندمدت برای رفع مشکل مسکن وجود ندارد، اطلاعات و آمار شفاف و دقیق نیست و سیاست‌های در مرحله اجرا، به بن‌بست می‌خورند، رؤیای خرید خانه برای دهک‌های پایین هم رؤیای دور از دسترس است. تسهیلات بخش مسکن نیز که همواره به‌عنوان راهکار کمکی برای تأمین مسکن خانوارها تخصیص داده می‌شود، نتوانسته نیاز مردم را برطرف کند؛ چون رشد قیمت مسکن به‌گونه‌ای است که با اعداد و ارقام تسهیلات همخوانی ندارد. ضمن اینکه بازپرداخت اقساط این تسهیلات نیز برای خانوارهای دهک پایین و متوسط، دشوار و از قدرت و توان آن‌ها خارج است.
طرح‌های ناکارآمد و سست‌مایه برای مسکن
طرح ملی بازآفرینی شهری، طرح مسکن اجتماعی، تعیین سقف افزایش اجاره‌بها، صدور مجوز برای ساخت آپارتمان‌های با متراژ کم، طرح اقدام ملی مسکن، دریافت مالیات بر خانه‌های خالی و مسکن ارزان‌قیمت عناوین طرح‌هایی است که در سال‌های اخیر از سوی سیاست‌گذاران شنیده‌شده است. به‌تازگی نیز احمد تولا، دبیر انجمن انبوه‌سازان مسکن اصفهان، در گفت‌وگویی با اصفهان زیبا اعلام کرد باوجود ثبت‌نام و تعیین واحدها در شهرهای اطراف اصفهان برای ساخت مسکن ملی، هنوز هیچ اقدام ملی برای ساخت مسکن انجام‌نشده است. البته مشکل تأمین مسکن برای مردم و راهکارهای این‌چنینی برای حل‌وفصلش صرفا مربوط به این دولت نیست. در دولت‌های گذشته نیز شاهد راهکارهای اصولی و اساسی برای تأمین مسکن مردم نبودیم و صرفا راهکاری مسکنی ارائه‌شده که نتوانسته نیاز و دغدغه مردم را در این بخش پاسخ‌گو باشد. حال پرسش اینجاست که چرا در کشور ما سیاست‌گذاری مناسبی برای این بخش مهم اقتصادی وجود نداشته و ندارد و برای رفع این معضل به‌صورت ریشه‌ای باید چه کرد؟
دولت و قوا به جمع‌بندی برسند
بیت‌الله ستاریان، کارشناس اقتصاد مسکن، به اصفهان زیبا می‌گوید: شرایط به‌گونه‌ای است که مسکن دیگر از سبد خانوارها حذف‌شده است و حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد مردم زیرخط فقر هستند. ستاریان بیان می‌کند: مشکل مسکن را در ایران نمی‌توان طی یک سال، دو سال یا چهار سال حل‌وفصل کرد. طرح‌ها و راهکارهای کوتاه‌مدتی که همواره برای حل مشکل مسکن ارائه‌شده‌اند، به‌نوعی فرافکنی و فرار از مسئولیت برای رفع این دغدغه هستند. این کارشناس اقتصاد مسکن عنوان می‌کند: مشکل تأمین مسکن، را باید به‌صورت ریشه‌ای حل‌وفصل کرد. این در حالی است که مسئولان و متولیان برای حل مشکل مسکن، صورت‌مسئله را کوچک جلوه می‌دهند و به دنبال این هستند که با مطرح‌کردن راهکارهای موقتی و مُسکن، بار مسئولیت را از دوش خود بردارند.
ستاریان اذعان می‌کند: سالیانه به حدود یک‌میلیون و ۳۰۰ هزار مسکن نیازمندیم و برای تأمین این تعداد مسکن به‌طور حتم، مسئولان باید برنامه میان‌مدت و بلندمدتی را تدوین و اعلام کنند؛ البته این کار یک وزارتخانه نیست؛ بلکه دولت و قوا باید همفکری و همکاری کرده و یک برنامه بلندمدت یا میان‌مدت اعلام کنند.
مسکن در کشور ما دغدغه دهک پایین و میانی است
این کارشناس اقتصاد مسکن توضیح می‌دهد: در سایر کشورها ازجمله کشورهای توسعه‌یافته، مسکن ۱۰ تا ۱۵درصد هزینه سبد خانوار را تشکیل می‌دهد و صرفا دهک‌های پایین که قدرت خرید ندارند با مشکل تأمین مسکن مواجه هستند که به‌راحتی دولت برای رفع مشکل این دهک‌ها سالانه ۳۰هزار تا ۴۰ هزار مسکن تولید و به اقشار کم‌درآمد اختصاص می‌دهد و نیاز آن‌ها را برطرف می‌کند، ولی مسئله مسکن در کشور ما فراتر از این حرف‌هاست. مشکل این است که مسکن در کشور ما صرفا دغدغه دهک‌های پایین نیست؛ بلکه دهک‌های میانی و بالایی نیز با مشکل مسکن مواجه‌اند.
او اذعان می‌کند: در کشور ما سهم هزینه مسکن در سبد خانوارها بالای ۶۰ درصد است و نه‌تنها دهک‌های پایین بلکه دهک‌های میانی نیز با مشکل تأمین مسکن موجه‌اند، ما در کشورمان در بهترین و ایدئال‌ترین حالت ممکن، سالیانه بالای ۸۰۰ تا ۹۰۰ هزار مسکن تولید کرده‌ایم و رکورد ما این میزان بوده است.
این کارشناس اقتصاد مسکن خاطرنشان می‌کند: با آمار دستکاری‌شده نمی‌توان مشکل مسکن را برطرف کرد و این راهکارهای مختلف هم که در دوره‌های متفاوت در قالب طرح‌های مختلف همواره ارائه‌شده است برنامه روزمره دولت‌هاست که مشکل تأمین مسکن را رفع نکرده و نخواهد کرد.
به گفته ستاریان، هر کارمند باید ۴۵دقیقه از تایمی را که روزانه کار می‌کند، برای هزینه اجاره خرج کند و مابقی باید خرج خوراک، تفریح و سایر هزینه‌ها شود. این در حالی است که کارمندان بالای 8 ساعت از کار روزانه خود را باید صرف هزینه اجاره کنند و این منطقی نیست.
