اما مشکلات پزشکان و عدم آرامش و امنیت کافی، باعث خروج این سرمایه‌ها و نخبه‌های گران‌قیمت از کشور شده است؛ موضوعی که محسن مصلحی، دبیر شورای عالی نظام‌پزشکی کشور، در گفت‌وگو با «اصفهان‌زیبا» به دلایل مهاجرت پزشکان می‌پردازد. به گفته او، یک دهم آمار مهاجرتِ پزشکان در کشور به اصفهان مربوط می‌شود.

به تازگی اعلام شده که حدود سه‌هزار پزشک در دوران کرونا از کشور مهاجرت کرده‌اند. آیا آماری از مهاجرت پزشکان اصفهانی موجود است؟

آمار مهاجرت پزشکان از سوی سازمان مرکزی به طور متمرکز صادر می‌شود، نه توسط نظام‌پزشکی در استان‌ها و به همین دلیل آمار مستقلی در این باره وجود ندارد؛ اما معمولا حدود یک دهم آمار و ارقام (با اختلافی چند درصدی) مهاجرت پزشکان در کشور، به اصفهان مربوط می‌شود.

آیا آمار مهاجرت پزشکان امسال و در شرایط کرونایی نسبت به سال گذشته افزایش داشته است و دلیل اینکه این قشر از جامعه در وضعیت کنونی تصمیم به مهاجرت گسترده گرفته‌اند، چیست؟

نمی‌دانم چرا این آمار را به کرونا ربط داده‌اند؛ زیرا در این بازه زمانی، مهاجرت پزشکان نسبت به دوران قبل افزایش محسوسی نداشته است؛ اما به طور کلی ممکن است پدیده مهاجرت پزشکان به چند دلیل اتفاق بیفتد؛ عللی همچون ادامه تحصیل، آموزش مهارت‌های خاص، تحصیل فرزندان یا کاریابی که این عوامل قابل‌قبول و توجیه‌پذیر است و در بسیاری از مشاغل دیگر نیز به چشم می‌خورد. اما تأمل‌برانگیز این است که افرادی که جزء سرمایه‌ها، نخبه‌ها و نیروهای گران کشور به شمار می‌آیند و برای تربیت آن‌ها  هزینه‌های گزافی صرف شده، به دلایلی از کشور خارج می‌شوند و دیگر باز نمی‌گردند. اگرچه اکثریت قریب به اتفاق آن‌ها  از سر ناچاری مهاجرت می‌کنند و به این کار تمایلی ندارند.

معمولا چند درصد از پزشکانی که مهاجرت می‌کنند، دوباره به کشور بازمی‌گردند و مهاجرت آن‌ها  موقت است؟

بیشتر از 80درصد آن‌هایی که برای فراگیری مهارت‌های خاص و همچنین ادامه تحصیل از کشور خارج می‌شوند، پس از مدت کوتاهی باز می‌گردند. اما هستند افرادی که در سال‌های اخیر به دلیل بروز مشکلات اقتصادی و اجتماعی و اعمال سیاست‌های متضاد در زمینه‌های مختلف و عدم آرامش و امنیت، برخلاف میل باطنی خود از کشور خارج می‌شوند و برای تأمین امنیت و آرامش روح و روانی به کشورهای دیگر مهاجرت می‌کنند. ممکن است در آنجا نیز به خواسته خود نرسند؛ اما به خاطر اینکه در کشور عرصه بر آن‌ها  تنگ شده است، توان ماندن ندارند. البته مهاجرت همه این پزشکان منجر به اقامتشان  در کشورهای مقصد نیز نمی‌شود و برخی از آن‌ها  دچار مشکلات روحی و روانی و همچنین مسائل شخصی و اقتصادی می‌شوند، به طوری که حتی موقعیتی راکه در کشور خود داشته‌اند، نیز از دست می‌دهند و ضربه می‌بینند. بنابراین درصد کمی به دلایل خاص و بنا به شرایط و به منظور پیداکردن آرامش و امنیت بیشتر برای خود و خانواده مهاجرت می‌کنند و دیگر به کشور باز نمی‌گردند.

یعنی این امنیتی که به آن اشاره می‌کنید در ایران تأمین نمی‌شود؟

سیاسـت‌هـای متناقض در حوزه‌های مخـتلف همچون حوزه سلامت، (به طوری که فرد نمی‌تواند با خیالت راحت به فعالیت خود بپردازد)، باعث عدم تأمین امنیت می‌شود. برای مثال، پزشکان هر روز درگیر مسائل تعرفه‌ای، بیمه، مالیات و... هستند. شاید بتوان گفت در چهارسال اخیر، بیشترین وقت متخصصان خبره کشور صرف برگزاری جــلـسـه بـا ارگـان‌هـای مخـتلـف شــده است، درحالی‌که آن‌ها  باید این وقــت را صرف شغل و حرفه خود می‌کردند. این موضوع‌ها باعث می‌شود تا برخی از پزشکان برای یافتن آرامش به کشورهای دیگر مهاجرت کنند. درواقع آن‌ها  احساس می‌کنند که در کشورهای دیگر تکلیفشان مشخص است و به راحتی می‌توانند شغل خود را ادامه دهند؛ بدون اینکه بابت مالیات، تعرفه و... نگرانی داشته باشند.

آیا درآمد پزشکان مهاجر در کشورهای خارجی بیشتر از ایران است؟

خیر. شاید درآمدی که در آنجا به دست می‌آورند به مراتب بسیار کمتر از درآمدشان  در ایران باشد. اما معمولا در کشورهای حوزه خلیج‌فارس آن‌ها  از درآمد خوبی برخوردار هستند. همان‌طور که اشاره کردم، خیلی از این پزشکان به دنبال درآمد بیشتر نیستند و اولویت آن‌ها  به دست آوردن آرامش است.

چه تخصص‌هایی نسبت به بقیه پزشکان بیشتر مهاجرت می‌کنند؟

چون دلیل اصلی مهاجرت این پزشکان اول از همه آرامش است و نه مسائل مالی، نمی‌توان گفت که رشته خاصی بیشتر از همه مهاجرت می‌کنند. اما عدم تعریف جایگاه برای برخی از گروه‌ها که بیشتر جنبه درآمدی برای آن‌ها  مطرح است، باعث شده تا با کمال تعجب شاهد آن باشیم که پزشکان عمومی و پرستاران بیشتر از بقیه به دنبال مهاجرت باشند. این موضوع در سال‌های گذشته جلوه نمی‌کرد؛ اما اکنون به دلیل اینکه در نظام سلامت جایگاه مطلوبی برای پزشکان در نظر گرفته نشده است و  از نظر تأمین معیشت دچار مشکل هستند، طیف وسیعی از آن‌ها  درخواست مهاجرت دارند؛ آماری که میزان آن چشم‌گیر است.

مقصد پزشکان مهاجر بیشتر چه کشورهایی است؟

کشورهایی مثل استرالیا، آلمان، کانادا، انگلستان و فرانسه و سایر کشورهای اروپایی. البته به دلیل دشمنی‌هایی که علیه ایران وجود دارد، شهروندان ایرانی در این کشورها مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرند و قوانین سخت‌گیرانه‌ای برای آن‌ها  اعمال می‌شود.

آیا شیوع کرونا در کشور و همچنین ناتوانی ایران در مدیریت و کنترل این بیماری در مهاجرت پزشکان نقش داشته است؟

به طورکلی به دلیل پروتکل‌های بهداشتی، خارج‌شدن از کشور نه تنها برای پزشکان که برای عموم مردم با مشکلات زیادی روبه‌رو بوده است. با این حال به هیچ‌وجه نمی‌توان گفت که کرونا باعث مهاجرت پزشکان از کشور شده؛ هر چند ایران، جزو کشورهایی با بیشترین تلفات کادر درمان در این دوران بوده که این موضوع غیرقابل‌توجیه است. البته ممکن است پیامدهای کرونا مثل ظهور مشکلات اقتصادی و ... باعث مهاجرت پزشکان از ایران شده باشد.

مهاجرت پزشکان از ایران، کشور را با کمبود پزشک مواجه می‌کند. آیا تا پیش از این اصلا کشور با کمبود این نیروی انسانی مواجه بوده است؟

بله. بزرگ‌ترین ضــرر ایــن اســـت کـــه نیروهای گران، خیلی ارزان از کشور خارج می‌شوند و به جای اینکه از توانایی‌های خود در کشور استفاده کنند، استعدادها و مهارت‌هایشان را صرف دیگران می‌کنند، درحالی‌که اکنون کشور با کمبود نیروی انسانی در رشته‌های مختلف پزشکی به ویژه در مناطق خاص (به دلیل پراکندگی و توزیع نامناسب رشته‌های پزشکی) به دلیل سیاست‌های نادرست روبه‌رو است.