حزب در ایران و در مرحله اول بر ضد متفقین اشغالگر فعالیت می‌کرد؛ ولی هدف اصلی حزب برضد ایدئولوژی کمونیسم و بها دادن به ارزش‌های پارسی باستان بود. سرانجام این حزب در برابر رژیم پهلوی ایستاد و رهبرش به بیرون از کشور رفت. نفرت از اعراب و کمونیست‌ها و جذب روشنفکران از ویژگی‌های حزب سومکا بود.
داریوش همایون، یکی از اعضای این حزب، درباره آن می‌گوید: «حزبی بود که از یک جهان‌بینی بسیار شدید ناسیونالیستی و نژادی، طرفداری می‌کرد. البته نژادی نه باز به این معنی که نژاد سیاه یا قهوه‌ای را نژاد مادون بداند؛ ولی روی آریایی‌بودن نژاد ایران خیلی تکیه می‌کرد. به‌عنوان یکی از مایه‌های غرور ملی چون معتقد بود که ایرانیان فاقد غرور ملی هستند و به این دلیل تحت تأثیر خارجی‌ها قرار می‌گیرند، به این دلیل ایدئولوژی کمونیستی در آن‌ها رخنه پیداکرده و به همین دلیل از تسلط شوروی یا انگلستان بر کشور خودشان چندان نگران و ناراحت نیستند… .»
هارون یشایایی درباره این حزب می‌گوید: «دفتر حزب “سومکا”، حزبی فاشیستی و شدیدا ضدیهودی که آن روزها فعال بود در کنار مدرسه اتحاد بود و اعضایش در آنجا فعالیت می‌کردند. هرروز چند نفر از اعضای حزب سومکا با لباس‌های قهوه‌ای متحدالشکل و صلیب شکسته نازی‌ها با شعارهای نفاق‌افکنانه آمیخته به توهین، دانش‌آموزان مدرسه اتحاد را تحقیر و تهدید می‌کردند. در گذر روزها متوجه شدیم دانش آموزان مدرسه ۱۵ بهمن به دلیل اختلاف‌های عقیدتی‌سیاسی با پیراهن قهوه‌ای‌های سومکا درگیر شده‌اند. ما هم که شاهد این اتفاق‌ها بودیم، رفته‌رفته با ۱۵بهمنی‌ها همدست شدیم و به درگیری‌ها راه پیدا کردیم.»
ستاره بخت سومکا چه زمانی غروب کرد
با وقوع کودتای ۱۳۳۲ ستاره بخت سومکا نیز غروب کرد. در دهه ۱۹۵۰ منشی‌زاده آثار شماری از اندیشمندان اروپایی را منتشر کرد. در ۱۹۵۴ او حسب‌حال خود را با عنوان دربه‌در در پی بهشت منتشر کرد. او از ۱۹۵۸ تا ۱۹۶۱ در آمریکا زندگی کرده و در کتابخانه کنگره کار می‌کرد.
کاوه بیات درباره این حزب می‌گوید: «سومکا مخالف سرسخت حزب توده است؛ اما هم در شکل سازمان‌دهی و هم در تشکیلات و برنامه‌ریزی‌ها خیلی شبیه حزب توده عمل می‌کند. سومکا با آمریکایی‌ها مشکلی نداشت. مشکل عمده‌شان با شوروی بود. همراهی با مصدق نیز بیشتر ناظر به مراحل اولیه نهضت ملی و مسئله صنعت نفت است. آمریکایی‌ها بنا به دلایلی فکر می‌کردند باید یک نیروی جدید مدرن در ایران شکل بگیرد و در یک مرحله فکر می‌کردند که مصدق می‌تواند رهبر و سازنده آن نیرو باشد. البته به فکر بازار جهانی نفت هم بودند؛ بنابراین بحث رابطه مصدق با آمریکا علی‌حده است.»
حزب آریا یکی از شاخه‌های این حزب بود. حزب ناسیونال سوسیالیست آریا از سوی هادی سپهر در ۱۳۲۷ تأسیس شد. مشارالیه که در زمان اشغال ایران مبارزه‌های وسیعی را علیه اشغالگران شروع کرده بود براثر خیانت داخلی به دست روس‌ها دستگیر و توسط مقامات ایران تحویل ارتش انگلستان شد و از ۱۳۲۲ تا اواخر ۱۳۲۴ در بازداشتگاه شماره ۱۲ اراک زندانی بود.
او پس از آزادی به تأسیس حزب ملی‌گرای آریا همت گمارد که خواستار تجدید عظمت ایران باستان بود. این حزب یکی از بزرگ‌ترین و با برنامه‌ترین احزاب ایران بود که نقش مهمی در مبارزه علیه کمونیسم، ائتلاف مصدق با توده‌ای‌ها، اعلام‌جرم علیه احمد قوام، اعتراض به شاه، دولت و مجلس به دلیل پیروی از دستورهای غرب به‌ویژه انگلیس و آمریکا داشت. ارگان رسمی این حزب روزنامه ندای سپهر بود.
این حزب دارای یک شاخه نیرومند نظامی بود که در مقابل شاخه نظامی حزب توده تشکیل‌شده بود. این حزب بعد از بزرگ‌ترین رژه تاریخی احزاب سیاسی ایران در ۲۸ مرداد ۱۳۳۷ که موجبات وحشت آمریکا و انگلیس و شوروی را فراهم آورد، به دستور مستقیم شاه تعطیل و بسیاری از افسران و رجال عضو آن بازنشسته و از سمت خود اخراج شدند.
این حزب مجددا فعالیت خود را در ۱۳۴۷ آغاز و تا ۱۳۵۰ که مجددا به دستور شاه متوقف شد، ادامه داد. حزب کبود نیز یکی دیگر از احزاب برادر حزب سومکا محسوب می‌شد. حزب کبود که به نام حزب نازی ایران نیز گفته می‌شد یک حزب فاشیست در ایران بود که گرایش‌های آلمان‌دوستانه و نازی داشت. این حزب در ۱۳۳۲ شمسی منحل شد.
