به گفته مدیرکل اداره حفاظت محیط‌زیست استان اصفهان، 96درصد تالاب گاوخونی در حال حاضر خشک است و از سوی دیگر نیز میزان بارندگی در سرشاخه زاینده‌رود هم نسبت به متوسط بلندمدت 22درصد کاهش داشته است. بحران کم‌آبی و افت بارش‌ها و همچنین تغییرات اقلیمی در سال‌های اخیر باعث شده است موضوع سازگاری و هماهنگی با کم‌آبی مورد تأکید مسئولان و کارشناسان حوضه محیط‌زیست قرار گیرد و سبک جدیدی از زندگی را به مردم ارائه دهد. حسین مرادی، عضو هیئت‌علمی دانشگاه صنعتی در گروه محیط‌زیست، در گفت‌وگو با «اصفهان زیبا» در رابطه با مدیریت سازگاری با کم‌آبی می‌گوید.

بحران آب و خشک‌سالی‌های پی‌درپی در دو دهه اخیر، باعث شده است موضوع سازگاری با کم‌آبی از سوی برخی از مسئولان و کارشناسان محیــط‌زیســت مــطرح شود. آیــا امکان سازگارشدن مردم با کم‌آبی به‌طورجدی وجود دارد یا این مسئله صرفا در حد یک شعار است؟

برای پاسخ به این پرسش، باید اول به این مسئله توجه داشت که آیا کم‌آبی در کشور اتفاق افتاده یا نه و اگر رخ‌داده، دلیل آن چیست؟ بررسی‌ها نشان می‌دهد، این اتفاق افتاده است. کم‌آبی دو منشأ دارد: اول اینکه، میزان بارش‌ها از سال 1377 به این‌طرف در بخش‌های زیادی از ایران با کاهش روبه‌رو شده است. منشأ دوم کم‌آبی نیز تغییرات اقلیمی منطقه‌ای و جهانی است؛ متأسفانه اما کاهش بارندگی‌ها در کشور که از سال‌های گذشته تا کنون رخ‌داده، با مدیریت ناقص و بدون آینده‌نگری، همراه شده است؛ به‌طوری‌که برخی از مدیران یا به‌طورکلی این موضوع را انکار کرده‌اند یا به آن بی‌توجه بوده‌اند. حتی کم‌آبی و تغییرات اقلیمی در سطح کلان نیز در پاره‌ای از مواقع با انکار روبه‌رو شده است؛ به همین دلیل مدیران نتوانسته‌اند، برای آینده تصمیم‌گیری کنند. از سوی دیگر، انتقال آب از حوضه‌ای به حوضه دیگر نشان‌دهنده این است که برخی از مدیران اعتقادی به سازگاری با کم‌آبی ندارند. انتقال آب چه از دریا و چه از یک حوضه آبخیز دیگر نشان‌دهنده این است که بنا نیست مطابق با ظرفیت‌های طبیعی در مناطق و میزان آبی که در آنجا وجود دارد، برنامه‌ریزی شود؛ پس اول باید صورت‌مسئله پذیرفته می‌شد، سپس خودمان را با کم‌آبی سازگار می‌کردیم.

اما چرا این اتفاق نیفتاد؟

به خاطر منافع اقتصادی گروه‌های خاص و همچنین بی‌دانشی برخی از مدیران که متوجه سیر تغییرات اقلیمی و گریزناپذیری از آن نشدند.

شما می‌گویید سازگاری با کم‌آبی باید بر اساس تغییرات اقلیمی باشد. آیا برنامه‌هایی که در رابطه با سازگاری با کم‌آبی تدوین می‌شود، مدام باید به‌روز شوند یا اینکه می‌توانند برای سال‌های متمادی پاسخ‌گو باشند. علاوه براین، با توجه به اینکه هر استانی دارای اکولوژی و شرایط زیست‌محیطی متفاوتی است، آیا یک برنامه واحد سازگاری با کم‌آبی می‌تواند پاسخ‌گوی مشکل کم‌آبی همه استان‌ها باشد؟

برنامه‌های سازگاری با کم‌آبی معمولا دو بخش دارد: بخش نخست در راستای کاهش اثر تغییر اقلیم از منشأ قرار دارند و بخش دوم نیز در راستای هماهنگ‌شدن با کم‌آبی. هر استانی باید یک برنامه و استراتژی دراین‌باره داشته باشد و هدفی را دنبال کند و بداند که می‌خواهد به چه نتیجه‌ای دست یابد.
 مسئله مهم این است که در هرکدام از استراتژی‌ها باید اقدامات لازم برای سازگاری با کم‌آبی متناسب با استان انجام شود؛ به‌ویژه در استان اصفهان که از پیچیدگی زیادی برخوردار است و نمی‌تواند از استراتژی سایر استان‌ها پیروی کند. باید توجه داشت که تغییرات اقلیمی تهدید بزرگی برای جوامع به‌شمار می‌آید و نه‌تنها کشور که کل خاورمیانه تحت‌تأثیر این تغییرات قرار دارند.

برنامه سازگاری با کم‌آبی در اصفهان نیز چند سالی است که تدوین ‌شده است و چندین نهاد مختلف موظف شده‌اند در راستای سازگاری با کم‌آبی اقداماتی را انجام دهند. به نظر شما این برنامه تا به الان، چقدر توانسته است موفق عمل کند؟

اگر این برنامه تأثیری داشت، اکنون ما نباید شاهد وضع موجود بودیم. تا زمانی که آب به‌صورت حوضه‌ای مدیریت نشود، اجرای بهترین برنامه‌ها هم جواب‌گو نخواهد بود. نبود نگاه یکپارچه و مدیریت استانی باعث شده است اجرای برنامه‌های مختلف در حوزه آب به نتیجه‌ای نرسد.
علاوه براین، تا زمانی که منافع همه ذی‌نفعان در نظر گرفته نشود، بازهم اجرای برنامه شکست خواهد خورد. حل مشکلات آبی نگاه ملی می‌طلبد، نه رویکرد استانی؛ چراکه نگاه استانی بالاخره به بن‌بست می‌خورد و نه‌تنها راهــگشـا نیست که در بلندمدت مشکل‌ساز هم هست.