ترفند تسهیلات بانکی
طهرانی، معاون اقتصادی شهرداری اصفهان در یکی از جلسات شورای شهر در پاسخ به یکی از اعضا که درباره میزان بدهی‌های شهرداری ابراز نگرانی کرد، تأکید می‌کند که در کشوری که تورم حدود 40درصد است، گرفتن وام با سود 18درصد،30درصد به نفع شهر است. او می‌گوید:«ما ناچاریم که قرض کرده و برای شهر خرج کنیم. ما باید اقلام مورد نیاز پروژه‌های عمرانی را بـخـریــم. ســال97 بــا پــول اوراق مشارکت، میلگرد را کیلویی 3400 تومان خریدیم و امروز میلگرد کیلویی 16 هزار تومان است. اگر پروژه‌های ایستگاه‌های قطار شهری فعال است به دلیل خرید همین میلگردهاست. میلگردی که 100 میلیارد خریدیم، امروز 500 میلیارد تومان ارزش دارد. ما سقف وام درج‌شده در بودجه را پر نکرده و بنابراین از قانون بودجه شهر تخطی نکرده‌ایم.»
در دوران تحریم که نمی‌توان به سرمایه‌گذاران خـارجــی و فـایـنـانـس برای تأمین مالی پروژه‌های بزرگ امید داشت، به‌ناچار باید به تسهیلات بانکی و اوراق مشارکت دل خوش کرد.
اوراق طلایی
در شرایط فعلی ایران، سیستم بانکی و بورس به قدری ضعیف و توسعه‌نیافته هستند که به‌هیچ‌وجه نمی‌توان روی جذب مستمر، مطمئن و باثبات منابع مالی از این دو محل حساب باز کرد. از طرف دیگر، با توجه به دولتی‌بودن بخش عمده سیستم بانکی در ایران، تلاش شهرداری‌ها برای اخذ وام‌های هنگفت از بانک‌ها، محتاج درگیر شدن در یک فرایند طولانی و طاقت‌فرسای چانه‌زنی با بخش‌های مختلف دولتی بوده که با هدف «خودکفایی مالی شهرداری‌ها» در تضاد است. در اقتصادهایی با سیستم بانکی و بورس بسیار توسعه‌یافته و دارای سیستم بـانـکـی کـامـلا خـصـوصـی، باز هم تأمین منابع مالی مورد نیاز شهرداری‌ها از طریق بانک یا بورس چندان مرسوم نیست. در مقابل شهرداری‌ها و دولت‌های محلی، اغلب می‌کوشند منابع مالی مــوردنیاز برای پـروژه‌هــای مختـلف ســرمـایـه‌گــذاری خود را از طــریـــق فروش «اوراق قرضه شهری» تأمین کنند.
بـــه‌بـــیـــان‌دیــگــر، مــعـمــولا اعـتـبــار شهرداری‌ها در زمینه بازپرداخت تعهدات مالی ناشی از عرضه و فروش اوراق قـرضه شهری، به اندازه‌ای بالا هست که شهرداری‌ها ترجیح می‌دهند به جای اینکه منابع مالی مورد نیاز خود را از طریق استقراض غیرمستقیم پس‌اندازهای شهروندان باواسطه بانک‌ها تأمـیـن کـنند، با تکیه بر انتشار و فروش اوراق مشارکت شــهــری به شهرونـدان، بـه‌طــور مستقیم از خود مردم قرض بگیرند و به‌این‌ترتیب امکان تأمین منابع مالی قابل‌توجه بدون نیاز به سپردن وثیقه یا چانه‌زنی‌های گسترده با سیستم بانکی را برای خود ایجاد کنند.
یکی از دلایل رونق استفاده از اوراق مشارکت شهری، وجود امکان بالقوه فروش این اوراق به آن دسته از شهروندانی است که از آثار جانبی مثبت ناشی از اجرای پروژه‌های شهری بهره‌مند می‌شوند؛ وضعیتی که در صورت اطلاع‌رسانی مناسب درباره آن، می‌تواند به افزایش فروش اوراق مشارکت شهری منجر شده و افزایش حس مشارکت شهروندان در پروژه‌های شهری را هم به همراه داشته باشد. به گـفـتـه فـتـح‌الـه معـیـن، رئیس کمیسیون پایش و نظارت، طی هشت سال گذشته بر اساس مصوبات مجلس، کمک به شهرداری در قالب اوراق مشارکت شکل گرفت و بانک مرکزی اجازه انتشار اوراق مشارکت را صادر کرده است. این امتیازی است که مجلس، دولت و سیستم بانکی برای شهرداری‌ها در نظرگرفته اند. او توضیح می‌دهد که این رویه قبلا هم مطرح بوده ولی میزان آن در این حد نبوده است.
او می‌گوید: «بعد از بررسی زیاد در شورای شهر و با مشاوره صاحب‌نظران به این نتیجه رسیدیم برای عدم رکود پروژه‌های عمرانی از اوراق مشارکت در حد و میزانی که به اصفهان اختصاص داده می‌شود، به‌طور کامل استفاده کنیم. در واقع این راهکار، راه‌حلی برای عدم رکود طرح‌های عمرانی است که در قالب بودجه‌های مصوب سنواتی شهر هم قرار گرفته است.» معین تأکید می‌کند که شهرداری و مدیریت شهری برای استفاده از اوراق مشارکت از بودجه مصوب تخطی نکرده‌اند.
او اعتقاد دارد که اوراق مشارکت و تسهیلات بانکی درصورتی‌که برای طرح‌های عمرانی هزینه شود، توجیه دارد؛ چراکه میزان تورم از سود این اعتبارات بیشتر است. درعین‌حال که دولت پرداخت 50درصد اصل و سود این اوراق را هم ضمانت کرده است.
او خرید ناوگان اتوبوس‌رانی، خرید واگن‌های جدید مترو، پیشرفـت پروژه خط دوم مترو و پیشرفت پــروژه‌های عمرانی شهر را از برکات تسهــیـلات بـانـکـی و انـتـشــار اوراق مــشـارکــت می‌داند.
اگر شهرداری یک شهر بخواهد اوراق مشارکتی را برای احداث یک خط جدید مترو به فروش برساند، تعداد زیادی از شهروندان آن شهر از اجرای سریع‌تر چنین پروژه‌ای نفع می‌برند. افرادی که در حوالی ایستگاه‌های جدید مترو ملک و خانه دارند، از افزایش ارزش املاک خود بهره‌مند می‌شوند یا افرادی که مسیر رفت‌وآمد روزمره‌شان بر مسیر خطوط متروی جدید منطبق است، می‌توانند مسافرت‌های درون‌شهری خود را آسان‌تر و با سرعت بیشتری به انجام برسانند. این افراد، درصورتی‌که پس‌اندازی داشته باشند، انگیزه زیادی خواهند داشت که بخشی از این پس‌انداز را در خرید اوراق مشارکت سرمایه‌گذاری کنند تا علاوه بر بهره‌مندی از سود این اوراق مشارکت، به تأمین مالی و در نتیجه بهره‌برداری هر چه سریع‌تر خطوط جدید مترو کمک کرده و به‌این‌ترتیب از افزایش قیمت املاک و آسان‌ترشدن مسافرت‌های درون‌شهری نیز منتفع شوند.
رابطه مستقیم
معین معتقد است که بین اخذ تسهیلات و انتشار اوراق مشارکت برای پروژه‌های عمرانی شهر با تحقق بودجه سالانه شهر اصفهان ارتباطی مستقیم وجود دارد؛ چراکه این اقدامات باعث شد بودجه شهرداری در سایر ردیف‌ها محقق شود. در واقع هزینه‌کردن تسهیلات، در شهر رونق ایجاد کرده به‌طوری‌که در چهار سال اخیر وضعیت تحقق بودجه مناسب بوده است. معین می‌گوید: «بعضی از مدیران دوره‌های قبل عنوان می‌کردند دسـتـیـابـــی به بــودجــه مصوب امکان‌پذیر نــیست و بودجه‌ای که محقق نشود، تورم‌زاست؛ ولی همه بودجه هاو اعتبارات این دوره مدیریت شهری محقق شد. امروز رکود عمرانی را در شهر کم می‌بینیم. مـعـاونـت شــهــرســازی اعلام کرده که در چهار سال اخیر سطح زیربنا و تعداد پروانه‌های صادرشده، افــزایــــش چـشمگیری داشته است. به‌رغم همه مشکلات اما سطح خدمات، امور حمل‌ونقل و عمرانی در شــهـــر مــنـاســـب بوده است.»
تأمین مالی یکی از مسائل مهم در توفیق و ثمر دهی پروژه‌های اقتصاد شهری است. توسعه فعالیت‌های اقتصادی در مناطق مختلف شهری، به کمبود مـنـابـع سرمـایـه‌گـذاری منجر شده است. به همین دلیل مطالعه دقیق در اختصاص منابع مالی به طـرح‌هــا و پــروژه‌هـــای مختلف شهری، ضروری است. بـررسـی روش‌های سرمـایـه‌گـذاری در طرح‌ها و پروژه‌های مختلف شهری اجرا شده در اقصانقاط دنیا می‌تواند تا حد زیادی در تـأمـیـن مـالــی پـروژه‌هـای شهـری مــفـیـــد باشد.
