قدم‌های بلند در راه اصلاحات بلدی اصفهان

«امسال از حیث پیشرفت‌هایی که در قسمت اصلاحات لازمه بلدی شهر اصفهان خواهد شد، می‌توان گفت یکی از سعادتمندترین سنوات دوره اخیر این شهر تاریخی خواهد بود.» (اخگر 1035، 15 اردیبهشت 1314) این جمله اول سرمقاله اخگر در نیمه اردیبهشت سال 1314 خورشیدی است. مقاله در ابتدا، به اوضاع نابسامان شهر اصفهان در دوران قاجار اشاره می‌کند که آثار ارزشمند عهد صفوی در معرض نابودی قرار داشته، اما با کوتاه‌شدن دست‌درازی‌های قجرها نسبت به بناهای باشکوه صفوی (شناخته‌شده‌ترینشان ظل‌السطان برادر ناتنی مظفرالدین‌شاه که سال‌ها والی اصفهان بود و خرابی‌های بسیاری به بار آورد که در ستون‌های پیشین به آن پرداخته‌ایم) همچنین تأسیس انجمن‌های بلدی در شهرها که از دستاوردهای مشروطیت بوده و در سال 1309 شمسی، در دوره پهلوی اول و پس از وقفه‌ای بیست ساله میان تصویب قانون انجمن بلدی و اجرای آن در اصفهان تشکیل شد، کم‌کم رسیدگی به بافت شهری و شکل‌گیری محورهای توسعه شهر آغاز شد.

تاریخ انتشار: 10:59 - چهارشنبه 1400/03/19
مدت زمان مطالعه: 3 دقیقه
no image

این روند رشد در ادامه مقاله چنین توضیح داده شده است:
«اصفهان از بعد از دوره سلطنت سلاطین صفوی نه‌تنها دیگر روی عمران و آبادانی را به خود ندید، بلکه روزبه‌روز از این حیث و بلکه از هر حیث رو به خرابی و انحطاط رفته و حتی یک عده از آن آثار زیبا و بی‌نظیری را هم که داشت، بر اثر لاقیدی ابنای خویش و زمامداران وقت از دست داده بود. اکنون که در راه آبادی، عمران و تجدید قدرت و عظمت (این شهر) کوشش‌ها و جنبش‌هایی شده است، بلاشک همین چند فقره آثار مهم و معظمی هم که امروز در این شهر باستانی پای بر جا مانده و در شمار بهترین و زیباترین آثار تاریخی دنیا به شمار می‌روند، باقی نمی‌ماند و آن‌ها نیز به دوره عمر پر افتخار خویش خاتمه داده و اصفهان در بین بلاد دنیا از آب و هوا که گذشت، هیچ مزیت دیگری نداشت. حال که به دوره هرج و مرج و اصول ملوک الطوایفی کشور ایران خاتمه داده شده و افکار عمومی از هر جهت برای قبول اصلاحات حاضر گردیده، اصفهان نیز نصیب و بهره‌ای از خوان نعمت نهضت اخیر گرفته، تدریجا شهر رنگ و روی آبادی به خود می‌گیرد. امسال می‌توانیم خود را بر اثر اصلاحات مهمی که مخصوص تجدید عمران و آبادانی این شهر خواهد شد خوشبخت دانسته و مطمئن شویم که صدی پنجاه بر رونق و شکوه کنونی اصفهان افزوده خواهد شد؛ چرا که امتداد خیابان چهارباغ به شمال شهر که طرف امید و آرزوی عامه اصلاح‌طلبان این شهر بود و امتداد خیابان هاتف به جنوب سبب خواهد شد که شمال و جنوب اصفهان را در دو نقطه و از مقابل دو اثر مهم تاریخی این شهر یعنی پل‌های چهارباغ و خواجو به یکدیگر اتصال داده و دو خیابان در این شهر به وجود آورده که در زمره خوش‌منظرترین خیابان‌های بلاد دنیا به شمار خواهند رفت. تکمیل خیابان حافظ به آخر شهر نیز سبب می‌شود که مشرق اصفهان به مرکز شهر یعنی میدان شاه اتصال یافته و معبر یک عده از اهالی این شهر که به وفور در قسمت‌های شرقی سکونت دارند توسعه یافته، برای آن‌ها گردشگاه خوبی ایجاد کند.»(همان)
نکته قابل توجه در این بخش از مقاله، امتداد یافتن خیابان چهارباغ به سمت شمال است که به شکل‌گیری اولیه محور چهارباغ پایین امروزی می‌انجامد. همچنین امتداد خیابان هاتف تا جنوب هم، به ایجاد خیابان چهارباغ خواجو اشاره می‌کند. منظور از پل چهارباغ، پل‌الله وردی‌خان یا همان سی‌و‌سه پل است. خیابان کلیدی دیگر، خیابان حافظ است که طرح توسعه آن در محور شرق اصفهان برای دسترسی اهالی شرق به میدان نقش جهان در دستور کار قرار داشته است. همان‌طور که می‌بینیم، سه محور مهم گردشگری در امروز، که مسیرهای دسترسی به بناهای تاریخی را تعریف می‌کنند یعنی خیابان چهارباغ پایین، خیابان چهارباغ خواجو و خیابان حافظ، در طرح توسعه شهری مربوط به سال 1314 بنا بر این گزارش روزنامه اخگر، پیش‌بینی و شروع به احداث شده‌اند. نویسنده اخگر، این عملیات توسعه‌طلبانه را «آرزوی عامه اصلاح‌طلبان این شهر» توصیف می‌کند؛ چرا که زمینه‌ساز تعامل بیشتر شهروندان با شهر و با یکدیگر و رونق و زیبایی معابر خواهد شد. در ادامه مقاله، گزارشگر به ساختمان‌های تازه‌ساز نیز اشاره دارد:
«ساختمان اطراف میدان شاه و عمارت بانک ملی نیز در سال جاری خاتمه خواهند یافت و بدون تردید میدان شاه اصفهان در شمار یکی از مهم‌ترین میدان‌های بلاد دنیا محسوب خواهد شد و اگر سردرب‌های مسجد شاه، شیخ لطف‌الله، عمارت عالی‌قاپو و سردرب قیصریه را نیز در نظر بگیریم، می‌توان گفت که این میدان در دنیا بی‌نظیر خواهد بود. قسمت اعظم این پیشرفت‌ها در درجه اول مرهون سعی و مجاهدت آقای صور اسرافیل، حکمران محترم اصفهان است که توانستند با جلب توجه وزارت جلیله داخله مقدمات استقراض دویست‌هزار تومان را فراهم و اجرای اصلاحات لازمه شهری را تسهیل نمایند.»(همان)
در ادامه، نویسنده به ساختمان بیمارستان خورشید با عنوان «شفاخانه خورشید» در آن زمان نیز اشاره دارد که برای ادامه عملیات ساخت‌و‌ساز و تکمیل شفاخانه تا پایان سال 1314، نیازمند تخصیص بودجه بیشتری بوده است.  به طور کلی، آنچه که این مقاله را پس از 86 سال، همچنان خواندنی و مورد توجه قرار می‌دهد، نتایج برآمده از عملیات عمرانی سال 1314 است که امروزه و در سال 1400 خورشیدی همچنان از ستون‌ها و زیرساخت‌های بنیادین اصفهان محسوب می‌شوند. عملیاتی که گزارشگر اخگر از آن با عنوان «اصلاحات لازمه شهری» یاد می‌کند. اصلاحاتی که تا به امروز جوابگو بوده؛ چرا که خیابان‌های مذکور و بناهایی چون بانک ملی و بیمارستان خورشید همچنان از پتانسیل‌ها و مراکز اصلی خدمات‌رسانی شهری محسوب می‌شوند.

 

  • اصفهان زیبا
    پایگاه خبری اصفهان زیبا

    زهرا علوی