سید محسن زهرایی، رئیس اداره بیماری‌های قابل پیشگیری با واکسن وزارت بهداشت این جملات را به رسانه‌ها گفته و شیوع بیماری کرونا، گسترش شیوع سرخک در مرزها، افزایش بار کاری کارکنان بهداشتی و تبلیغات ضد واکسن را سبب شیوع این بیماری در روزگار کرونایی دانسته. این بیماری عفونی که از طریق تنفس به افراد انتقال می‌یابد، به‌شدت واگیردار است و حدود 90درصد افراد فاقد ایمنی که با بیمار مبتلا به سرخک زندگی می‌کنند، این بیماری را از او می‌گیرند. گفته می‌شود دوره نهفتگی به‌طور میانگین ۱۴ روز است و چهار روز پس از بروز راش‌ها قابلیت سرایت دارند. احتمال مرگ بر اثر سرخک در کشورهای توسعه‌نیافته با سوء تغذیه شایع و شرایط بهداشتی نامناسب تا ۲۸درصد است، اما در مناطق دیگر به‌ویژه در کشورهایی که واکسیناسیون عمومی انجام شده، درصد ابتلا به این بیماری بسیار اندک است.
واکسیناسیون علیه سرخک در اصفهان موفق بوده است
حالا، اما واکسن هراسی و ترس از ابتلا به کرونا و عدم برنامه مستمر برای واکسیناسیون علیه سرخک در برخی از استان‌ها به دلیل کووید 19، برخی از والدین را نگران کرده و باعث شده تا آن‌ها برای واکسیناسیون فرزندان خود اقدام نکنند؛ غفلتی که پای سرخک، مسری‌ترین بیماری عفونی را به کشور باز کرده و نگرانی‌هایی را به وجود آورده است.
رضا فدایی، مسئول بیماری‌های واگیر مرکز بهداشت اصفهان، البته می‌گوید که ابتلا به سرخک در اصفهان در سال جاری دیده نشده است و واکسیناسیون اطفال نیز در دوران کرونا نه‌تنها با مشکلی روبه‌رو نشده که بسیار موفق هم بوده: «روند همه واکسن‌های دوران کودکی با پیگیری شبکه بهداشت در طول اپیدمی کرونا نه‌تنها آسیب ندیده است که بهتر از گذشته هم شده است. واکسن سرخک هم از همین قاعده پیروی کرده است و اگر میزان واکسیناسیون در سال‌های گذشته 77درصد بوده، اکنون و در شرایطی که کرونا شیوع پیدا کرده، پوشش واکسیناسیون به 98درصد رسیده است. تمام افرادی که برای واکسیناسیون فرزندان خود اقدام نکرده بودند، همچنین از طرق کادر درمان نفر به نفر شناسایی و فراخوان شدند تا اطمینان حاصل شد که هیچ مورد عقب افتاده‌ای از واکسیناسیون سرخک و همچنین 9 واکسن دیگری که به کودکان باید تزریق شوند، در استان اصفهان وجود ندارد.»
واکسینه‌ها ایمن می‌شوند
12ماهگی و 18ماهگی، بهترین زمان برای دریافت دو نوبت واکسن سرخک است؛ واکسنی که به گفته فدایی: «به همراه واکسن سرخجه و اوریون تزریق می‌شود. واکسن سرخک ایمنی‌زایی بسیار بالایی دارد و نزدیک به 100درصد گیرندگان آن در برابر این بیماری ایمن می‌شوند؛ به همین دلیل مهم‌ترین اقدام برای پیشگیری از بیماری سرخک واکسیناسیون است. تأکید می‌شود که واکسن هراسی به استناد مطالب غیرعلمی و بی پایه و اساس در جامعه مانع از تزریق واکسن می‌شود؛ درحالی‌که در این صورت، علاوه بر سرخک، 9 بیماری عفونی دیگر از جمله سل، هپاتیت B، هموفیلوس، سرخک، سرخجه، اوریون، کزاز، دیفتری و سیاه‌سرفه به جامعه هجوم می‌آورند. البته از آنجا که کودکان در برابر این بیماری‌ها واکسینه می‌شوند، میزان ابتلا به آن‌ها در کشور کم است. درواقع سرخک بیماری خطرناکی است که واکسیناسیون جلوی شیوع آن را گرفته.»
شدت واگیر در سرخک بالاست
شدت واگیر در سرخک، حتی از کرونا هم بیشتر است؛ به طوری‌که هر فرد مبتلا می‌تواند 18 نفر را آلوده کند؛ البته اگر اطرافیان او واکسینه نشده باشند؛ درحالی‌که اگر سایرین واکسن تزریق کرده باشند، میزان ابتلا بسیار کم و نادر و بی خطر خواهد بود. ناصرالدین مصطفوی اصفهانی، فوق تخصص بیماری‌های عفونی کودکان در گفت‌وگو با «اصفهان زیبا» می‌گوید: «ایمنی‌زایی که یک نوبت تزریق واکسن به وجود می‌آورد، بالای 98درصد است و باعث می‌شود فرد تا آخر عمر به این بیماری مبتلا نشود و اگر دو نوبت را تزریق کند، 5/99درصد ایمنی، یعنی ایمنی کامل را به دست می‌آورد.» او می‌افزاید: «واکسن سرخک جزء واکسن‌های روتینی است که حدود 50 سال است در کشور تزریق می‌شود و تمام افراد بالای 50 سال تقریبا در برابر این ویروس ایمنی دارند، زیرا کسانی که واکسن‌های دوران کودکی را زده‌اند تا آخر عمر در برابر ویروس ایمن شده‌اند. در برخی از کشورها، اما واکسیناسیون اجباری نیست و همین موضوع هم باعث شیوع این ویروس در جامعه می‌شود. اکنون نیز در این کشورها که واکسیناسیون انجام نشده، بیماری سرخک شیوع پیدا کرده و سبب شده تا وزارت بهداشت ایران هم اخیرا به افراد هشدار دهد که مراقب خود باشند؛ چراکه ممکن است تزریق واکسن برای برخی به تعویق افتاده باشد.»
بهترین زمان برای تزریق واکسن 12 و 18ماهگی است؛ اما کسانی که از قافله واکسیناسیون عقب مانده‌اند، در سنین مختلف باز هم می‌توانند، برای تزریق واکسن سرخک اقدام کنند: «این واکسن در هر سنی تزریق شود، ایمنی به وجود می‌آورد.» تب و ضایعات پوستی قرمزرنگ از مهم‌ترین علائم سرخک است و تا دو سه روز اول فرد بیمار دارای تب خفیف و آبریزش و ترشح چشم است، ولی بعد از آن تب 40 درجه بروز پیدا می‌کند و حدود سه تا پنج روز این علائم در فرد وجود دارد و سپس از روز هشتم به بعد بیمار وارد فاز نقاهت می‌شود و کم‌کم بهبود می‌یابد. سرخک، اما می‌تواند خطرناک و کشنده باشد. مصطفوی اصفهانی می‌گوید: «در برخی از مواقع زمانی که بیمار دوران نقاهت را طی می‌کند، ممکن است ویروس وارد مغز شده و باعث کاهش هوشیاری وتشنج و منجر به فوت فرد بیمار شود. در برخی از موارد نیز مثل کرونا باعث درگیری ریه می‌شود و مرگ‌ومیر را افزایش می‌دهد. سرخک جزو ویروس‌هایی است که فقط انسان را مبتلا می‌کند و اگر واکسیناسیون عمومی اتفاق بیفتد، مانند آبله ریشه‌کن می‌شود.»
طغیان سرخک؟
سال‌هاست که در ایران موردی از شیوع سرخک گزارش نشده است. سال 1398 وزارت بهداشت از ریشه‌کن‌کردن سرخک با اعلام سازمان جهانی بهداشت خبر داد. حالا، اما هم‌زمان با شیوع کرونا در کشور وزارتخانه از مشاهده موارد ابتلا به این ویروس در کشور خبر و نسبت به طغیان آن هشدار داده است. این موضوع، چند وقت پیش محمدمهدی گویا، رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت را دست به قلم کرد و او با نوشتن نامه‌ای به معاون بهداشت دانشگاه‌ها و دانشکده‌های علوم‌پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی خواستار ارتقای پوشش واکسیناسیون واکسن‌های روتین در همه مناطق شد: «۲4 بیمار مبتلا در سیستان و بلوچستان، خراسان‌رضوی، هرمزگان، تهران و آذربایجان شرقی شناسایی شدند.
در بخش دیگری از این نامه، رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت بر بررسی کیفیت واکسیناسیون از نظر نحوه نگهداری واکسن، آماده‌سازی و تزریق صحیح و همچنین شناسایی مناطق پرخطر و اقدامات لازم در بیماریابی و واکسیناسیون تکمیلی تأکید کرد. شناسایی سریع موارد مشکوک بیماری با هشیارکردن مطب‌ها و پزشکان و کادر مراکز درمانی سرپایی و بستری در اولویت قرار گیرد و اگر موارد بستری در بیمارستان‌ها مشاهده شد برای جلوگیری انتقال بیمارستانی با جداسازی بیماران، واکسیناسیون تکمیلی پرسنل و موارد در معرض تماس اقدام شود.»
اگرچه مسئولان وزارت بهداشت نسبت به شیوع این بیماری در برخی از استان‌های کشور هشدار داده، اما مصطفوی اصفهانی می‌گوید که در سال‌های اخیر با واکسیناسیون عمومی میزان ابتلا و همچنین مرگ و میر ناشی از آن به صفر رسیده است؛ درحالی‌که در گذشته که واکسیناسیون انجام نمی‌شد، درصد ابتلا به این بیماری زیاد بوده است.
به گفته او، کودکان از شش‌ماهگی تا یک سالگی به این ویروس مبتلا نمی‌شوند، چون ایمنی مادران که یا واکسن زده‌اند یا به این بیماری مبتلا شده‌اند به آن‌ها منتقل شده است. از یک‌سالگی تا هر سنی ممکن است ابتلا به سرخک رخ دهد، اما مرگ و میرها بیشتر در سنین کودکی رخ می‌دهد و این بیماری جزء یکی از بیماری‌های کشنده دوران خردسالی در زمان‌های گذشته بوده است. درمان شناخته‌شده‌ای برای آن وجود ندارد و در صورت ابتلای افراد، استفاده از اکسیژن و مراقبت‌های حمایتی لازم است. تبلیغات نادرست در رابطه با تزریق واکسن باعث می‌شود تا برخی به دلیل واهمه برای تزریق اقدام نکنند. اگر تعداد این افراد ناچیز باشد، شیوع سرخک در کشور مشکلی به وجود نمی‌آورد، اما در غیر این صورت، افرادی که واکسن نزده‌اند در معرض خطر قرار می‌گیرند.»
