سران این سه کشور قصد داشتند به این نتیجه برسند که پس از پایان این نبرد صفبندی سیاسی جهان به چه شکل میان این سه قدرت تقسیم شود. این جلسات صرفا به تهران خلاصه نمیشد و پیش از آن در قاهره نیز چنین نشستی برگزار شده بود. شاید برای برخی این سؤال پیش آید که چرا تهران در آن دوره با وجود تمام مشکلات و کمبودها و محدودیتهایش برای چنین نشست مهمی انتخاب شد؟ علت آن نزدیکی تهران به مسکو برای حضور استالین بود که در شرایط جنگی زیاد از شوروی دور نباشد. تدارک این کنفرانس در شرایط بسیار محرمانه انجام شد و دایره بسیار محدودی از سیاستمداران از آن مطلع بودند. محوطه سفارت شوروی در تهران به قلعه غیرقابل دسترسی بدل شده بود، 200 سرباز ارتش سرخ مسلح به تفنگ خودکار در محدوده آن در خدمت بوده و از آن پاسداری میکردند. مسیر هفتکیلومتری از فرودگاه تا سفارت، توسط یک هنگ وزارت داخله شوروی و افسران امنیتی در لباسهای غیرنظامی محافظت میشد. در پسکوچههای اطراف، گروههای نیروی ذخیره با تفنگهای خودکار در کامیونهای سر پوشیده مستقر شده بودند. در طول کنفرانس، ارتباطات هوایی، تلگراف، جاده و راهآهن تهران قطع شد. پخش رادیو تهران کاملا متوقف و مرز ایران بسته شد. در واقع، ارتباط کل کشور با بقیه جهان قطع شده بود. البته این نگرانی امنیتی چندان هم بیراه نبود و نیروهای نفوذی آلمان قصد ترور چرچیل، روزولت و استالین را داشتند که بعدها فیلمی نیز تحت عنوان تهران43 توسط شوروی در این باره ساخته شد. حواشی این جلسه نیز قابل تأمل است. از برگزاری جشن تولد چرچیل در سفارت با حضور استالین و روزولت تا عدم دیدار رهبران انگلیس و آمریکا با شاه پهلوی و عدم اطلاع او از چنین نشستی که موجب آزردگی دولت ایران نیز شده بود. اما استالین اولین چهره سیاسی بزرگ آن دوران بود که به دیدار شاه جوان رفت. در حاشیه دیدار کوتاه محمدرضا پهلوی با سران متفقین در محل سفارت شوروی، شاه جوان درخواست میکند محل تبعید پدرش به مکانی خوشآبوهواتر تغییر یابد که با درخواست او موافقت میشود و رضاخان از جزیره موریس به شهر ژوهانسبورگ منتقل میشود.روزولت که در این سالها فلج بود، با صندلی چرخدار خود از فرسنگها دورتر از آمریکا به تهران آمد تا در پادگانهای تهران از سیهزار سرباز آمریکایی سان ببیند و پرچم آمریکا را در تهران بیفرازد. چرچیل، این سیاستمدار کهنهکار انگلیسی، شمعهای جشن تولد 69 سالگی خودش را در شام سفارت انگلیس فوت کرد! و شمشیر استالینگراد (یک شمشیرتیغه بلند دو لبه تشریفاتی) را از طرف جرج ششم، پادشاه بریتانیا به استالین اهدا کرد. استالین، در همین کنفرانس بارها ایده قتل عام پنجاه هزار افسر آلمانی را مطرح کرد و مورد تأیید روزولت هم قرار گرفت و در انتها مدعی شد شوخی میکرده است. عکس معروفی نیز از این نشست گرفته شد که در ایوان سفارت شوروی این سه سیاستمدار نشستهاند که امروز بازآفرینی ناقص آن توسط دو سفیر روسیه و انگلیس اظهار نظرهای مختلفی را به همراه داشته است.
واکنشهای گسترده به اقدام موهن
درپی این اقدام، حسین امیرعبداللهیان وزیر پیشنهادی امور خارجه، در توئیتی نوشت: « اقدام غیردیپلماتیک دو سفیر خارجی در تهران ، افکار عمومی را در جمهوری اسلامی ایران مکدر کرده است و نشاندهنده بیتوجهی به آداب دیپلماتیک و غرور ملی مردم غیور ایران است. اصلاح و جبران سریع این خطا ، ضرورت دارد.» دستیار وزیر و مدیرکل اروپایغربی وزارت امور خارجه ضمن دعوت سفیر انگلیس به وزارت امور خارجه، با غیرقابل قبول دانستن این اقدام که باعث جریحه دار شدن احساسات و غرور ملی مردم ایران شده، گفت: مردم بزرگ ایران در طول تاریخ همواره ثابت کردهاند که هر گونه تحرکات زاییده تفکرات استکبارمآبانه را قوی مردود شمرده و برابر آن ایستادگی میکنند. سفیر انگلیس نیز ضمن ابراز تأسف از سوء تفاهم بهوجود آمده اظهار داشت: ضمن احترام به جمهوری اسلامی ایران و مردم بزرگ و تاریخ این کشور، تأکید میکنم هیچگونه قصد و سوءنیتی در پشت این موضوع وجود نداشته و سفرا در صدد بودهاند تنها اتحاد روسیه و بریتانیا علیه آلمان نازی در زمان جنگ دوم جهانی را یادآوری کنند.
محمد جواد ظریف نیز در واکنش به این عکس در توییتر نوشت: «عکسی فوقالعاده نامناسب مشاهده کردم. لازم است یادآور شوم که اوت ۲۰۲۱، نه اوت ۱۹۴۱ است و نه دسامبر ۱۹۴۳. مردم ایران نشان دادهاند ، از جمله در طول مذاکرات برجام که سرنوشت آنها هرگز نمیتواند برآمده از تصمیمات سفارتهای خارجی یا قدرتهای خارجی باشد».
نماینده مردم دماوند و فیروزکوه در مجلس با اشاره به حرکت ناشایست سفرای دو کشور انگلیس و روسیه اعلام کرد: «اقدام نامناسب و غیر دیپلماتیک سفیران کشورهای روسیه و انگلیس در یادآوری و باز آفرینی کنفرانس تهران در سال ۱۹۴۳ که در واقع نقض حاکمیت کشورمان را به دنبال داشت، بسیار قبیح و ناپسند بوده و قطعا این دو کشور باید نسبت به این رفتار ناشایست پاسخگو باشند». منتخب مردم دماوند و فیروزکوه در مجلس شورای اسلامی یادآور شد: «در صورت عدم پاسخگویی این دو کشور، واکنش قاطعانه دیپلماتیک لازم و ضروری خواهد بود».
حسین نوشآبادی در واکنش به رفتار غیر دیپلماتیک سفرای روسیه و انگلیس اظهار داشت: «بر اساس حقوق دیپلماتیک و کنوانسیون ۱۹۶۱ وین و سایر اسناد بین المللی که مورد توافق اکثریت کشورهای جهان واقع و به تصویب سازمان ملل متحد رسیده است، ارتکاب رفتار و اعمال مغایر با وظایف دیپلماتیک و سوء استفاده از مصونیت اعطایی دولت پذیرنده، جرم تلقی شده و موجب تنبیه مأمور دیپلماتیک کشور فرستنده خواهد شد. بر اساس ماده ۹ کنوانسیون ۱۹۶۱ وین، رفتارهای مغایر با وظایف دیپلماتیک توسط مأموران سیاسی کشور فرستنده، این حق را برای کشور میزبان، ایجاد میکند که مأمور خاطی را احضار و در صورت تشخیص، او را به عنوان عنصر نامطلوب، معرفی و ضمن سلب مصونیت سیاسی او، خاتمه مأموریت ایشان را اعلام کند. حقوق دیپلماتیک یکی از شاخههای حقوق بینالملل است که هنجارها و قواعد مأموریتهای دیپلماتیک را بیان میکند و بر اساس آن روابط سیاسی میان دولتها، انتظام و سامان پیدا میکند.» او گرفتن عکس با اغراض مشکوک و غیر قابل توجیه و انتشار آن در سطح عمومی را رفتاری بر خلاف شئونات دیپلماتیک دانست و برخورد دولت فرستنده را با مأمور خاطی، غیرقابل اجتناب خواند.
رئیس کمیته کشورهای تحریمی و مقابله با سیاست یکجانبهگرایی آمریکا، با اشاره به حوادث تلخ تاریخ گذشته کشورمان و حضور رهبران سه کشور آمریکا، انگلیس و شوروی سابق در سال ۱۹۴۳ میلادی (۱۳۲۲ هجری شمسی) در تهران گفت: «دیگر دوره تحقیر ایران و ایرانی تمام شده است و ملت ایران ۴۲ سال قبل با شعار نه شرقی و نه غربی، به حاکمیت بیگانگان در این کشور پایان داده و اجازه نخواهد داد، مأموران دیپلماتیک چند کشور، خاطرات سوءِ تسلط بیگانگان و تحقیر ملت ایران را در هشتاد سال گذشته، به تمسخر بگیرند و موجب خدشه دار شدن احساسات پاک ملت سرافراز ایران مقتدر شوند».
او اقدام مناسب و قاطع دستگاه دیپلماسی کشور در برخورد با این پدیده زشت را مورد انتظار ملت بزرگ ایران دانست و بر عزم جدی مسئولان حوزه بینالملل کشور، برای تأمین منافع ملت ایران، تأکید کرد. سایمون شرکلیف، بیست سال پیش به عنوان دبیر دوم سفارت انگلیس در تهران حضور داشت و پس از دو دهه کسب تجربه بار دیگر امروز به تهران بازگشته است و به نظر میرسد مأموریت پرونده ویژهای را دنبال میکند.
خبرگزاری فارس با انتشار گزارشی شرکلیف را مأمور امنیتی در پوشش دیپلماتیک معرفی کرده و در این باره نوشته که سفیر جدید انگلیس در ایران پیش از آنکه سابقه دیپلماتیک داشته باشد، یک مأمور امنیتی کارکشته است که سابقه مدیریت در بخش امنیت ملی وزارت امور خارجه بریتانیا را در کارنامه دارد.
سایمون شرکلیف فارغالتحصیل دانشگاه کمبریج است که در یمن، نیجریه، کابل، واشنگتن و بغداد نیز سابقه کار داشته است. در ادامه این گزارش به دوران حضور دیپلماتیک شرکلیف در یمن اشاره شده و آمده است: آخرین مأموریت شرکلیف به مدت یک سال، از سال ۲۰۱۷ تا ۲۰۱۸ در یمن بوده است. در این تاریخ انگلیسیها برای اولین بار بهصورت مستقیم در موقعیت میدانی جنگ یمن حاضرشدهاند.